Test 6 - poziom podstawowy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Miejsce
na naklejkę
z kodem szkoły
dysleksja
MPO-P1A1P-061
EGZAMIN MATURALNY
Z JĘZYKA POLSKIEGO
Arkusz I
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 170 minut
ARKUSZ I
STYCZEŃ
ROK 2006
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15stron.
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu
nadzorującego egzamin.
2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Możesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny
i słownika ortograficznego.
7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej
dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.
Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. Błędne
zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe.
Za rozwiązanie
wszystkich zadań
można otrzymać
łącznie
70 punktów
Życzymy powodzenia!
Część I – 20 pkt
Część II –50 pkt
Wypełnia zdający przed
rozpoczęciem pracy
KOD
ZDAJĄCEGO
PESEL ZDAJĄCEGO
2
Arkusz I
Część I – rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko
na podstawie tekstu i tylko
własnymi słowami
– chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu
odpowiedzi, o ile jesteś proszony. W zadaniach zamkniętych wybierz tylko jedną odpowiedź.
MAGIA JĘZYKA
1.
Przynależność do danej narodowości najpełniej określają trzy elementy: język, świadomość
historyczna i terytorium. Jeżeli chodzi o terytorium, to w naszych poszarpanych dziejach jego obszar
zmieniał się w sposób dramatyczny, granice przesuwały się raz w lewo, raz w prawo, aż po drugiej
wojnie światowej ustaliły się między Odrą i Bugiem, z Wisłą pośrodku. Aktualne granice
nie pokrywają się jednak z granicami żyjącymi w świadomości i utrwalonymi w języku.
Obywatelstwo nie jest tożsame z narodowością, jakkolwiek narody szczęśliwe, których byt
państwowy nigdy nie został starty z mapy świata, stawiają znak równania między oboma. Prowadzi to
do przeinaczeń i zawłaszczania cudzej własności. W muzeum historycznym w Sztokholmie na mapie
uzbrojenia Europy XVIII wieku oręż polski został zaliczony do broni rosyjskiej. Warstwą najpewniej
chroniącą przed wynarodowieniem i sposobem na przetrwanie – gdy wszystko inne zawodzi – jest
język. Język jest znakiem tożsamości narodowej przekazywanym z pokolenia na pokolenie. W jego
obronie ludzie szli do więzienia, na zesłanie, na szubienicę; bywał ostatnim sygnałem przed
egzekucją.
2.
Najbardziej tajemniczym desygnatem w języku jest imię własne. W historii raju Bóg przywiódł
do Adama wszystkie zwierzęta i ptactwo powietrzne i kazał je nazwać. Adam dał im imiona i wywołał
je z anonimowości do rzeczywistego bytu. W społecznościach archaicznych strzeżono imienia przed
światem zewnętrznym, ażeby nie wystawiać jego nosiciela na niebezpieczeństwo. Znajomość imienia
była niezbędna dla pokonania wroga w walce lub za pomocą sztuk magicznych. Dziecko uzyskiwało
osobowość przez nadanie mu imienia. Odbywało się to zgodnie z tradycją przez postrzyżyny lub inny
obrządek inicjacyjny. Później przez sakrament chrztu. Istnieje baśń, w której bohaterka musi odgadnąć
imię demonicznego stwora, ażeby uwolnić się od obietnicy oddania mu pierworodnego dziecka,
za pomoc, jakiej udzielił jej, rozplątując kłąb nici do przędzenia. W ostatniej chwili młynarzówna
zdobywa sekret i nazywa Diabełka jego imieniem. [...] Wartość słowa była znana człowiekowi
od zawsze. Słowo jest starsze od samego języka. Na początku było Słowo.
3.
Słowo służy do anatemy
1
i do konsekracji
2
. O słowa spierano się na soborach i przy zawieraniu
umów państwowych. Z powodu słów toczyły się wojny, powstawały herezje i palono kacerzy. Słowa
mogą ranić śmiertelnie. Oszczerstwo trzeba było w dawnym prawie polskim odszczekać. Gniewosz
z Dalewic, podkomorzy krakowski, co rozsiewał plotki, jakoby królowa Jadwiga spotykała się – pod
nieobecność męża – z Wilhelmem, musiał poddać się wyrokowi sądowemu. „Wszedł zgięty pod
ławkę i dokonał odwołania, i publicznie nawet zaszczekał”, relacjonuje Długosz. Kiedyś słowo honoru
stanowiło najpewniejszą gwarancję. Pewniejszą niż umowa spisana. Zniewaga słowna mogła być
zmazana tylko krwią. Pojedynki, acz prawem państwowym zakazane, odbywały się do końca wieku
dziewiętnastego. Po drugiej wojnie światowej pojedynków zaniechano. Uwłaczanie stało się
nagminne, jako że przestano płacić za nie krwią.
4.
Język jest zbiorem przekazów, znaków i relacji. Jest najwierniejszym, niezniszczalnym
świadectwem zamarłych mitów i wierzeń. Wymowne pod tym względem są nazwy miesięcy i dni
tygodnia, jako że kalendarz stanowi jedną z najstarszych dziedzin wiedzy ludzkiej i był ściśle
związany z religią. W obrębie cywilizacji hellenistycznej każdy dzień tygodnia był we władaniu
innego bóstwa i odbicie tych wierzeń znajdujemy w językach krajów należących lub przylegających
do
Imperium Romanum
. Niedziela należała do boga Słońca, stąd
Sunday, Sonntag
i
Dimanche
(Dis –
bóg słońca), poniedziałek był poświęcony bogini Księżyca,
Monday, Montag
, środa była dniem
Merkurego, więc
Mercredi
, czwarty dzień tygodnia przypadał Jupiterowi Gromowładnemu – co
zostało utrwalone w
Donnerstag
i
Thursday
. Wenus przytaiła się pod imieniem Frei –
Friday
i
Freitag,
po Saturnie został ślad w
Saturday
.
1
anatema - klątwa
2
konsekracja – uroczyste poświęcenie np. kościoła
Egzamin maturalny z języka polskiego
 3
Arkusz I
5.
Nasz język nie zawiera śladów mitologii, co zresztą jest zgodne z faktem, że Słowianie
najpóźniej ze wszystkich ludów europejskich wkroczyli do Historii. [...] Najstarsze wiadomości
z naszych pradziejów zachowały się nie w kalendarzu, lecz w toponomastyce
3
i nazwach
hydronimicznych
4
. Rozewie – ma źródłosłów etruski. A że jest to nazwa przylądka u podstawy Helu,
na linii Szlaku Bursztynowego, wolno domyślać się, że kupcy etruscy założyli tam swoją stację
handlową. Nazwy miejscowości przechowały pewne treści i przeniosły je w czas historyczny. Nazwy
osad służebnych Szczytniki i Grotniki informują, że wyrabiano w nich oręż; Ciemierniki i Jadowniki
mówią, że mieszkańcy tych osad produkowali jady do zatruwania strzał. W czasach piastowskich nie
praktykowano już tego procederu, należącego do czasów archaicznych, kiedy powstały. Kowale,
Zduny, Szewce, Złotniki, Kobylniki, Skotniki świadczą o rzemiosłach uprawianych przez naszych
przodków, co potwierdzają również wykopaliska archeologiczne. Słowa pochodzenia gockiego,
germańskiego, czeskiego oznaczają kolejne fazy kontaktów z nowymi osadnikami i sąsiadami.
„Chleb” i „mięso” są pożyczkami gockimi. Słowo „węborek”, używane w Wielkopolsce na określenie
wiadra, jest zniekształconą przez Gotów grecką „amforą”. „Owoc” pochodzi ze starogermańskiego.
Niemcy przyjęli od nas śmietanę –
Schmetten
– i twaróg –
Quark
. Zapożyczenia te mówią o zgodnym
współżyciu, albowiem nie przyjmuje się jadła z rąk wroga.
6.
Niezliczona ilość słów tatarskich i tureckich w naszym języku stanowi odbicie naszych
kontaktów z islamem. Arkan i jasyr, buńczuk i buzdygan, dzida i dziryt, karabela i jatagan, kołczan
i sajdak – wszystkie te słowa pochodzenia tatarsko-tureckiego przeniknęły do naszego słownika z pola
walki. [...] Przysłowie „Gość nie w porę gorszy od Tatarzyna” mogło powstać tylko w kraju
wystawionym na najazdy tatarskie. Powiedzenie „Złapał Kozak Tatarzyna, a Tatarzyn za łeb trzyma”
jest echem czasów, kiedy Rzeczpospolita sięgała Dzikich Pól, a Kozacy w jej służbie robili zuchwałe
wyprawy na Krym i na turecki brzeg Anatolii.
7.
Język służy do komunikowania kwestii potocznych, bieżących, lecz także do przekazywania
całej zawartej w nim treści. Jest nosicielem tradycji i w konsekwencji cywilizacji. Nieumiejętność
operowania nim jest niewątpliwie symptomem regresu kulturalnego czy niesamodzielności myślenia.
Czasem jednego i drugiego. Posługiwanie się gotowymi formułami i zbitkami pojęciowymi – zamiast
korzystania z całego zasobu słownego i budowania z niego nowych układów – nie jest w stanie
poszerzyć naszych horyzontów myślowych ani tworzyć związków między ludźmi. Skutek jest ten,
że język, który powinien być przewodnikiem, w sensie przewodu elektrycznego, nie kontaktuje.
Ulubionym słowem ulicy, słyszanym najczęściej, jest k... Sądzę, że jest to wyrazem nieuświadomionej
rozpaczy. Towarzyszy temu słowu wiele innych, wszystkie wyrażające pogardę dla drugich,
dla własnego ciała i jego funkcji, w pierwszym rzędzie seksu. Jakby ludzie stracili wiarę w sens
własnego działania, w istnienie wartości. To, że pewne dźwięki stały się nośnikami treści w założeniu
pogardliwych, obscenicznych, a inne słowa ułożone z inaczej zestawionych dźwięków-głosek są
desygnatami piękna i bogactwa myśli, stanowi tajemnicę języka. Nie sposób odwrócić ich znaczenia.
Nie można podnieść słów, że się tak wyrażę, upadłych. Przeniesienie ich z ulicy na estradę,
do felietonu i do literatury – w imię autentyczności – jest sygnałem zerwania
continuum
naszej kultury
narodowej. Istnieją dwa języki, dwie mowy, dwa rodzaje porozumiewania się. Język uformowany
przez wielowiekową cywilizację i język subkultury. Być może było tak zawsze, lecz po drugiej wojnie
światowej zjawisko to przybrało rozmiary masowe.
8.
Nasze mówienie nie jest obojętne dla naszego myślenia: myślimy tak, jak mówimy. Jeżeli
w mowie sięgamy do słów pochodzących ze śmietnika, zaśmiecamy nasze myślenie, choćbyśmy
z tego nie zdawali sobie sprawy. Ale mówimy również tak, jak myślimy. Między tymi dwoma
stwierdzeniami istnieje sprzężenie zwrotne. Podnosząc nasz poziom duchowy, zaczynamy mówić
inaczej.
3
toponomastyka – nazewnictwo geograficzne
4
nazwy hydronimiczne – nazwy rzek, jezior, itp.
Egzamin maturalny z języka polskiego
Tekst opracowano na podstawie: Jadwiga Żylińska,
Magia języka
, „ Znak”, 506
 4
Arkusz I
Zadanie 1.
(2 pkt)
W jakiej kolejności „elementy” wymienione w pierwszym zdaniu są dalej rozwinięte?
Dlaczego?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 2.
(1 pkt)
Czyją własnością jest język?
A. Państwa.
B. Społeczeństwa.
C. Narodu.
D. Społeczności wyznaniowej.
Zadanie 3.
(2 pkt)
Dlaczego terytorium i obywatelstwo nie wystarczają do określenia przynależności narodowej?
(akapit 1.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4.
(1 pkt)
Z jakiego powodu – według autorki – tak ważne jest imię własne? (akapit 2.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 5.
(1 pkt)
Jakie złe skutki może wywołać słowo? (akapit 3.)
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 6.
(1 pkt)
Jaki był negatywny skutek – skądinąd słusznego – zakazu pojedynkowania się?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z języka polskiego
5
Arkusz I
Zadanie 7.
(1 pkt)
Czym różni się nasz język od języków cywilizacji hellenistycznej? (akapity 4., 5.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 8.
(1 pkt)
O czym mówią geograficzne nazwy słowiańskie? (akapit 5.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 9.
(1 pkt)
O jakiej tajemnicy języka mówi akapit 7.?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10.
(2 pkt)
Jakie zjawisko jest charakterystyczne dla współczesnej potocznej polszczyzny?
Czym prawdopodobnie zostało ono spowodowane? (akapit 7.)
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11.
(3 pkt)
Wypisz z tekstu po 2 słowa lub związki wyrazowe charakterystyczne dla wypowiedzi
potocznej (z reguły nie pojawiające się w tekstach pisanych) i specjalistycznej
(językoznawczej). Co daje połączenie tych dwóch języków w
Magii języka
?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12.
(1 pkt)
Na czym polega podobieństwo składniowe zdań pojedynczych rozpoczynających
akapity 1. i 4.?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z języka polskiego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]