Test wiedzy o baroku

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Test z epoki
Ucz się z
Test wiedzy o baroku
1. Barok to epoka literacka trwająca:
a. przez cały wiek XVIII
b. zasadniczo przez cały wiek XVII, ale swymi korze-
niami sięga jeszcze końca XVI wieku
c. od połowy XVI do połowy XVII wieku
Przedstawicielem tej pierwszej był Wacław Potocki,
w swych utworach głosił pochwałę etosu sarmackie-
go, stworzył nawet sarmacki epos narodowy –
Trans-
akcję wojny chocimskiej
. Nurt dworski propagował
w Polsce przede wszystkim Jan Andrzej Morsztyn.
Jego twórczość to utwory konceptualne i marynistycz-
ne, głównie o tematyce zmysłowej. Jest to poezja wy-
ższych klas szlachty, kojarzona przede wszystkim z ży-
ciem dworskim. Choć na pozór dotyczy spraw błahych,
jej rozumienie wymaga jednak pewnej erudycji.
 
4. Przedstawicielem polskiej poezji metafizycz-
nej jest:
a. Jan Andrzej Morsztyn
b. Jan Chryzostom Pasek
c. Mikołaj Sęp-Szarzyński
 Odpowiedź: b.
Komentarz
Barok jako epoka historyczno-literacka obejmuje za-
sadniczo cały wiek XVII, choć korzeniami sięga jesz-
cze końca XVI wieku, a w niektórych krajach, np.:
w Polsce, trwa jeszcze do połowy XVIII stulecia (cza-
sy saskie). Sama nazwa epoki wywodzi się z języka
portugalskiego bądź hiszpańskiego, gdzie słowo „ba-
ruecco” oznaczało w języku jubilerskim perłę o nie-
regularnym kształcie.
 
2. Słowo „sarmatyzm” to pojęcie o co najmniej
dwóch znaczeniach, z których jedno odnosi się
do:
a. teorii historiozoficznej wywodzącej naród polski od
mitycznego ludu Sarmatów
b. nurtu poezji barokowej
c. sposobu walki na tzw. wzór sarmacki
 Odpowiedź: c.
Komentarz
Poezja metafizyczna to najtrudniejszy nurt poezji ba-
rokowej, w Polsce reprezentowany głównie przez
Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. Umiejscowienie poezji
Sępa na mapie literackiej bywało przedmiotem spo-
rów, gdyż formalnie tworzył on jeszcze w epoce rene-
sansu, jednak utwory, które w tym czasie powstały, po-
zbawione są zupełnie optymistycznej renesansowej
wymowy. Poezja Sępa-Szarzyńskiego traktuje o rze-
czach najważniejszych: filozofii, religii, miłości
i śmierci. Jego wiersze przeniknięte są lękiem egzy-
stencjalnym i poczuciem nicości ludzkiego bytu
– a więc metafizyką jak najbardziej barokową.
 
5. Pojęciem kluczowym dla estetyki baroku jest:
a. kontrast
b. sprzeczność
c. puenta
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Sarmatyzm to pojęcie o co najmniej dwóch znacze-
niach. Pierwsze odnosi się do sformułowanej już
w XVI wieku teorii historiozoficznej, w myśl której
naród polski miał wywodzić się od mitycznego ludu
walecznych Sarmatów. Ta szalona dosyć teza miała
dowodzić wyjątkowości i elitarności polskiej szlach-
ty, a także uzasadniać ustrój dawnej Rzeczpospoli-
tej, jakim była demokracja szlachecka. Drugie zna-
czeni terminu odnosi się zaś do całości zjawisk, ja-
kim była staropolska kultura szlachecka, a w niej:
złota wolność szlachecka, skłonność do przepychu
i umiłowanie wojaczki. Stąd też często mówi się o po-
stawie Sarmaty jako o stereotypowym etosie polskiej
szlachty.
 
3. Dwa przodujące nurty w poezji barokowej to
poezja:
a. klasyczna i manierystyczna
b. ziemiańska i dworska
c. miłosna i patriotyczna
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Kontrast to pojęcie kluczowe dla estetyki baroku.
Oznacza zderzenie sprzecznych (wizualnie, słucho-
wo, pojęciowo) elementów. Zasadą kontrastu kierują
się także pozostałe elementy barokowej poetyki: kon-
cept, oksymoron, paradoks. Kontrast jest właśnie tym
elementem, który odróżnia utwory barokowe od kla-
sycznych – opartych na prawach symetrii, harmonii
i ładu. Barok burzy ten porządek, wprowadzając za-
sadę sprzeczności, a więc kontrast.
 
6. Oksymoron to swoisty rodzaj:
a. metafory
c. porównania
 Odpowiedź: b.
Komentarz
Dwa nurty poezji barokowej to poezja ziemiańska,
utożsamiana z nurtem sarmackim, i poezja dworska.
1
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Test z epoki
Ucz się z
d. epitetu
skiej przedstawiał ją na wiele sposobów, właściwie
nie powtarzając się. Ulubionym gatunkiem Morszty-
na był sonet – uważany za jeden z najtrudniejszych
i bardziej wymagających. Charakterystyczne dla jego
twórczości są częste anafory i misterna metaforyka.
 
10. Sonet
Do trupa
to przykład poezji:
a. ziemiańskiej
b. metafizycznej
c. konceptualnej
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Oksymoron to wyrażenie zawierające oczywistą
sprzeczność. Jest to swoisty rodzaj metafory, który
godzi rzeczy i zjawiska prawdziwie bądź pozornie
sprzeczne. Dzięki takiemu połączeniu często wyłania
się nowy sens. Najprostsze przykłady oksymoronu to:
ciepły lód, żywy trup, zimny płomień itp.
 
7. Paradoks to inaczej:
a. środek stylistyczny służący porównaniu
b. wyrażenie nieprawdziwe
c. stwierdzenie lub sformułowanie sprzeczne z po-
wszechnie przyjętym mniemaniem
 Odpowiedź: c.
Komentarz
Sonet
Do trupa
to najbardziej znany wiersz Jana An-
drzeja Morsztyna. Opiera się on na pewnym pomyśle
(koncepcie) – zestawieniu dwóch przeciwstawnych
zjawisk: miłości i śmierci, na których przecięciu rodzi
się puenta zaskakująca czytelnika. Poeta udowadnia,
że sytuacje zakochanego i trupa są do siebie bardzo
zbliżone – los obydwu godny jest pożałowania.
 
11. Wiersz
W kwartanie
wyraża niejednoznaczny
stosunek do:
a. Boga
b. śmierci
c. życia pozagrobowego
 Odpowiedź: c.
Komentarz
Paradoks to stwierdzenie lub sformułowanie sprzecz-
ne z powszechnie przyjętym mniemaniem. Bazuje na
zwyczajowo przyjętych sądach i weryfikuje je. Jest więc
figurą niezwykle cenną, gdyż przełamuje wzorce sza-
blonowego myślenia.
 
8. Daniel Naborowski to poeta, w którego poezji
obsesyjnie powraca temat:
a. miłości
b. upływu czasu
c. pieniędzy i uciech cielesnych
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Tematem wiersza jest cierpienie fizyczne i strach
przed wieczną karą. Utwór jest prośbą skierowaną
do Boga o wybawienie duszy biednego grzesznika,
który, co prawda, nie zasłużył na łaskę, lecz którego
cierpienia są tak wielkie, że dają mu nadzieję na
odsunięcie kary wiecznego ognia. Stosunek podmio-
tu lirycznego do Boga jest niejednoznaczny, gdyż nie
można w nim mówić o postawie kajającego się
grzesznika. Ta niejednoznaczność zbliża poetę, po-
wszechnie uważanego za dworskiego, do kręgu po-
etów metafizycznych.
 
12. Tematem często powracającym w twórczości
Wacława Potockiego jest:
a. lęk przed śmiercią
b. krytyka wad szlacheckich
c. miłość dworska
 Odpowiedź: b.
Komentarz
Daniel Naborowski zaliczany jest do grupy poetów
metafizycznych, obok Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego
i Sebastiana Grabowieckiego. Tematyka jego utwo-
rów oscyluje wokół ogólnej kondycji człowieka i je-
go miejsca w świecie. Jednak najczęściej pojawiają-
cym się i wyraźnie fascynującym poetę zagadnieniem
jest upływ czasu oraz przeznaczenie człowieka ku
śmierci, właściwie od dnia narodzin. Życie człowie-
ka to, według Naborowskiego, czekanie na moment
śmierci.
 
9. Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna porów-
nuje się często do twórczości:
a. Marina
b. Szekspira
c. Moliera
 Odpowiedź: b.
Komentarz
Potocki powszechnie wiązany jest z tematyką patrio-
tyczną. W swoich wierszach częstokroć piętnuje wady
stanu szlacheckiego, przepowiada upadek ojczyzny,
jeśli szlachta nie zrezygnuje z własnego egoizmu,
zgubnego i źle pojmowanego przywiązania do swo-
bód, na przykład liberum veto. Niewielu pamięta o tym,
że Potockiego jako arianina niezwykle zajmował rów-
nież temat tolerancji religijnej, był również autorem
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna często porów-
nuje się do twórczości włoskiego poety Giambattisty
Marina. Morsztyn jest jednym z najwybitniejszych
poetów polskiego baroku. Jego poezja imponuje
kunsztem i pomysłowością – ten piewca miłości dwor-
2
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Test z epoki
Ucz się z
utworów, które poruszały zagadnienia przemijania czy
kondycji człowieka.
 
13. Moliera często nazywa się:
a. ojcem nowożytnej komedii
b. dramatopisarzem wszechczasów
c. ojcem współczesnego dramatu
 
16*. Nurt poezji barokowej zapoczątkowany
przez włoskiego poetę Giambattistę Marina nosi
nazwę:
a. poezji kunsztownej
b. poezji dworskiej
c. marinizmu
 Odpowiedź: c.
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Nurt w poezji zapoczątkowany przez Marina to, oczy-
wiście, marynizm. Opierał się on głównie na wykorzy-
staniu konceptu, czyli zaskakującego, wymagającego
kunsztu i wyobraźni pomysłu twórczego. Najpopular-
niejszym tematem poezji marynistycznej była miłość
ukazywana na różne sposoby. Artyści dbali o kunsz-
towną, wystylizowaną formę swych wierszy, nasycenie
utworów figurami i tropami poetyckimi. Stąd opisy-
wany przez nich świat sprawiał wrażenie sztuczności
i przesytu.
 
17*. Manieryzm to:
a. sztuczne, wymuszone zachowanie
b. tendencja w sztuce europejskiej
c. sposób wykonania czegoś
Komentarz
Molier to najważniejszy komediopisarz francuski dru-
giej połowy XVII wieku. Uważa się go również za
ojca nowożytnej komedii europejskiej. Na podstawie
jego utworów stworzono nawet pojęcie komedii mo-
lierowskiej, w której postacie nie są indywidualnościa-
mi, ale konkretnymi typami ludzkimi, akcja rozgrywa
się współcześnie autorowi, bohaterowie mówią wła-
snym, zindywidualizowanym językiem. Choć celem
komedii jest wywołanie śmiechu, może pełnić ona
również funkcje dydaktyczne.
 
14.
Świętoszek
Moliera to klasyczny przykład:
a. tragikomedii
b. tragedii
c. komedii obyczajowej
 Odpowiedź: b.
 Odpowiedź: c.
Komentarz
Manieryzm to tendencja w sztuce europejskiej, któ-
ra narodziła się w latach dwudziestych XVI wieku
we Włoszech i trwała do początków wieku XVII. Ma-
nieryzm rozwijał się głównie w środowiskach dwor-
skich. Jego cechy charakterystyczne to: odejście od
realizmu, wyrafinowanie, sztuczność form, szukanie
efektów zaskoczenia. Jego twórcy uważali, że wszyst-
ko, co wielkie w sztuce, zostało stworzone w dobie
renesansu, teraz można już tylko powielać istniejące
wzorce i „udziwniać” je. Sztuka manieryzmu była za-
adresowana do wykształconego odbiorcy, gdyż wy-
magała odpowiedniego przygotowania intelektual-
nego.
 
18*. Schyłkowa faza baroku to:
a. rokoko
b. monumentalizm
c. manieryzm
Komentarz
Świętoszek
to realistyczna komedia obyczajowa. Nie
pojawiają się w niej postacie fantastyczne (jak np.
w 
Śnie nocy letniej
Szekspira), a całość zbudowana jest
zgodnie z zasadą prawdopodobieństwa życiowego,
czyli związkiem przyczynowo-skutkowym.
Świętoszek
łączy w sobie cechy komedii charakterów (wyekspo-
nowanie pewnego typu charakteru połączone z jego
przejaskrawieniem) i komedii intrygi (żywa akcja,
pełna nagłych zwrotów i pomyłek zwieńczona niespo-
dziewanym zakończeniem). W scenie finałowej z Tar-
tuffe’a wychodzi bezwzględny oszust, jednak wszystko
kończy się dobrze.
 
15. Molier w 
Świętoszku
krytykuje:
a. fanatyzm religijny
b. związki pozamałżeńskie
c. kler i życie zakonne
 Odpowiedź: c.
 Odpowiedź: a.
Komentarz
Molier w 
Świętoszku
atakuje przede wszystkim fana-
tyzm religijny oparty na obłudzie i fałszu. Poza tym
atakuje również zdominowanie życia publicznego
przez manipulujących królem i społeczeństwem bez-
względnych kardynałów. Jednak wymowa utworu
Moliera ma także charakter uniwersalny – ostrzega
przed fałszywymi przyjaciółmi, którzy zyskują sobie
nasze zaufanie i względy, by wykorzystać je do wła-
snych celów. Dzięki tej cesze utwory Moliera mimo
upływu lat nie schodzą z afisza.
Komentarz
Schyłkową fazę baroku zapowiada rokoko. Jest to nie
tylko nurt w sztuce, ale również pewna postawa este-
tyczno-kulturowa. Jego cechy to: zerwanie z monu-
mentalizmem, pompą i patosem, swoboda, flirt i po-
szukiwanie przygód erotycznych, delikatność, zmysło-
wość i smak artystyczny. Rokoko rozwijało się w at-
mosferze dworskiej, łączy się z misterną formą i ma-
estrią wykonania. Paradoks rokoka polegał jednak na
tym, że jego delikatności i niefrasobliwości towarzy-
szył rozwój nowego nurtu ideowego – oświecenia.
3
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Komentarz
Test z epoki
Ucz się z
 
19*. Pascal porównał człowieka do:
a. wilka
b. trzciny
c. istoty myślącej
20*. Słynne słowa Kartezjusza to:
a. „Homo sum, humani nil a me alienum puto”
b. „Dubitare humanum est”
c. „Cogito, ergo sum”
 Odpowiedź: b.
 Odpowiedź: c.
Komentarz
Blaise Pascal, jeden z czołowych filozofów epoki ba-
roku, porównał istotę ludzką do trzciny, ale trzciny
myślącej. Tym samym stwierdził, że człowiek jako isto-
ta najsłabsza we wszechświecie dysponuje ogromną
siłą – rozumem. To on stanowi o godności ludzkiej,
gdyż uświadomienie sobie własnej nędzy i znikomo-
ści ludzkiej egzystencji, stawia człowieka ponad bez-
rozumnym wszechświatem. Stąd „najsłabsza w przy-
rodzie trzcina”, ze źródła swej słabości może uczynić
źródło swej siły.
 
Komentarz
Chodzi, oczywiście, o: „Myślę, więc jestem”. Karte-
zjusza zajmowało przede wszystkim zagadnienie pew-
ności ludzkiego poznania. Poszukiwał „metody” – spo-
sobu skutecznego dochodzenia do prawdy, co zaowo-
cowało stworzeniem całego systemu filozoficznego.
Kartezjusz narzędziem ludzkiego poznania uczynił
rozum, gdyż zmysły, jego zdaniem, fałszują prawdziwą
wiedzę o świecie. Stąd metoda kartezjańska opierała
się na podawaniu w wątpliwość wszystkiego, by w re-
zultacie zanegowawszy wszystko, dojść do przekona-
nia, że jedynym pewnikiem jest to, że się wątpi. Stąd
słynne zdanie filozofa: „Myślę, więc jestem” („Cogi-
to, ergo sum”).
* Gwiazdką oznaczono pytania odnoszące się raczej do poziomu rozszerzonego matury
4
Komentarz
Komentarz
[ Pobierz całość w formacie PDF ]