Telegraf Morse`a(1)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->PodstawyTelegraf Morse'aRadiowe służby profesjonalne już kilka lattemu odeszły od wykorzystywania telegrafiiMorse'a, ale emisja ta jest nadal wykorzysty−wana w praktyce krótkofalarskiej. Znajo−mość odbioru i nadawania telegrafii (CW)jest obowiązkowa dla kandydatów zgłasza−jących się na egzamin na świadectwo radio−operatora kat I. Z tego też względu chcemypomóc chętnym w opanowaniu CW.Choć zbudowanie generatora do samo−dzielnej nauki telegrafii nie jest trudne, tojednak sama nauka musi być prowadzonawedług pewnych, ustalonych zasad.Najprostszym sposobem na uzyskanie sy−gnałów m.cz. jest wykorzystanie dostępnychgeneratorów m.cz. lub nawet buzzerów, np.z oferty handlowej AVT. W zasadzie do nau−ki nadawania alfabetem Morse'a dobre będziedowolne źródło sygnału w zakresie częstotli−wości 400Hz−1000Hz (według upodobań),gdzie można wprowadzić przerywanie obwo−du zasilania kluczem telegraficznym. Najwy−godniej jest kupić fabryczny klucz sztorcowy,np. z demobilu, ale na początek wystarczyzwieracz w postaci dźwigni dwustronnej, wy−konany z dostępnych materiałów.Zbudowanie dwóch zestawów oddalo−nych od siebie, np. wgrysunku 1,sprawi,że nauka z drugą zaprzyjaźnioną osobą możedać lepsze wyniki niż nauka samodzielna.Można wtedy prowadzić „normalną łącz−ność” poprzez wystukiwanie całych zdań(sposobem jawnym) lub za pośrednictwemkodu, np. krótkofalarskiego CQ stosowanegona pasmach telegraficznych.Rys. 1Jak wiadomo, cały sekret w zastosowaniualfabetu Morse'a polega na umiejętnym opa−nowaniu sztuki odbierania i nadawania zapośrednictwem sygnałów dźwiękowychw postaci tak zwanych „kresek” i „kropek”.Oczywiście najlepiej i najłatwiej jest zdo−być podstawy nauki CW na kursach radiote−legrafistów. Jeden z takich kursów organizu−je aktualnie Klub Krótkofalarski w PiekarachŚląskich (szczegóły są podane w Świat Radio10/02). Również posiadacze komputerówmogą użyć jednego z wielu programów donauki CW (dostępne także w Internecie).Można nabyć z ogłoszeń, np. w naszym mie−sięczniku, jedną z oferowanych płyt CD czynawet kaset magnetofonowych i użyć zwy−kłego, domowego odtwarzacza.Na początek jednak nieco wiadomości te−oretycznych. Alfabet Morse'a pochodzi od na−zwiska amerykańskiego wynalazcy SamuelaMorse'a (1791−1872), który jako pierwszyw latach 1835−38 zbudował praktyczny tele−graf elektromagnetyczny, a następnie w 1840roku stworzył dla niego alfabet telegraficzny.Alfabet, podobny do używanego dzisiaj,z kropkami i kreskami oraz odstępem o jedna−kowej długości, został wprowadzony po razpierwszy przez Niemca o nazwisku Gerkew 1848 roku. Ostateczna postać alfabetu Mor−se'a została przyjęta przez MiędzynarodowyZwiązek Telegraficzny w 1865 roku i prze−trwała do dzisiaj.Alfabet telegraficzny jest swoistym ko−dem, którego zasadnicze właściwości pole−gają na tym, że:− każdy znak telegraficzny składa się z różnejliczby elementów, a więc kombinacji, któresię nie powtarzają,− długość poszczególnych elementów, jakrównież i znaków telegraficznych, jest różna,− odległość (odstęp) między elementami zna−ku oraz samymi znakami jest stała.Każdy znak telegraficzny to różne kombi−nacje krótkich elementów, które przyjęto na−zywać „kropką” (krótki dźwięk, słuchowo„ti”), dłuższych elementów, które przyjętonazywać „kreską” (dłuższy dźwięk, słucho−wo „ta”) i odstępów między nimi.Przyjmując za jednostkę wymiaru „krop−kę”, ustalono, że długość kreski równa siętrzem kropkom, odległość między kropkamii kreskami w znaku telegraficznym równa sięjednej kropce, odległość między znakamirówna się trzem kropkom, a między słowami(grupami) − pięciu kropkom.Współczesne metody nauki radiotelegrafiikładą szczególny nacisk na to, aby uczący sięodbierał nadawane znaki (sygnały) telegra−ficzne słuchowo nieco wcześniej, aniżeliuzmysłowi sobie ich kształt wzrokowo. Ozna−cza to, że sygnały telegraficzne trzeba naj−pierw usłyszeć w całości, zanim się je „zoba−czy” (tzn. policzy kombinację „kresek” i „kro−pek”). Telegrafista mówi o melodii znaków,a nie ich wyglądzie: litera „S” to „ti−ti−ti”(a nie „trzy kropki”). Z tego też powodu wska−zane jest, aby pierwsze próby nauki, zarównow nadawaniu, jak i odbiorze, były wykonywa−ne pod okiem doświadczonego telegrafisty.Oczywiście telegrafii nie można się nau−czyć szybko. Jednym z błędów popełnianychprzez początkujących radioamatorów jestchęć nauczenia się wszystkiego w ciągu kil−ku dni czy tygodni. Nauka telegrafii polegajednak na wyrabianiu odruchów, a to wyma−ga dłuższego czasu, nawet pół roku.W każdym razie naukę telegrafii najlepiejtrenować systematycznie, średnio po okołopół godziny dziennie.Z praktyki wiadomo, że najważniejszajest regularność i z tego względu powinno sięćwiczyć codziennie, według ustalonej kolej−ności znaków.Kolejność opanowania znaków obowią−zująca na kursach jest następująca:abs/tg/jn/ok/qf/mz/ix/dr/he/wl/yp/vc/u/82/91/73/16/50/?!/=/ (znaki łamania dzielą po−szczególne porcje liter).Zalecana jest taka, a nie inna kolejność,gdyż znaki dobrano na zasadzie ich niepodo−bieństwa.Ciąg dalszy na stronie 59.Elektronika dla WszystkichListopad 200255PodstawyCiąg dalszy ze strony 51.Poniżej zamieszczamy litery i cyfry alfa−betu Morse'a w kolejności zalecanej podczasnauki:ati−tabta−ti−ti−tisti−ti−tittagta−ta−tijti−ta−ta−tanta−tiota−ta−takta−ti−tayta−ti−ta−tamta−tafti−ti−ta−tizta−ta−ti−tiiti−tixta−ti−ti−tadta−ti−tirti−ta−tihti−ti−ti−tietiwti−ta−talti−ta−ti−tiqta−ta−ti−tapti−ta−ta−tivti−ti−ti−tacta−ti−ta−tiuti−ti−ta?ti−ti−ta−ta−ti−ti!ta−ta−ti−ti−ta−ta=ta−ti−ti−ti−ta/ta−ti−ti−ta−ti8ta−ta−ta−ti−ti2ti−ti−ta−ta−ta1ti−ta−ta−ta−ta9ta−ta−ta−ta−ti3ti−ti−ti−ta−ta7ta−ta−ti−ti−ti6ta−ti−ti−ti−ti4ti−ti−ti−ti−ta5ti−ti−ti−ti−tita−ta−ta−ta−taChoć było to napisane wcześniej, przypo−minamy: w każdym znaku telegraficznym„kropki” to krótkie dźwięki („ti”), zaś „kre−ski” to dźwięki trzykrotnie dłuższe od kropek(„ta”). Odległość między kropkami i kreska−mi równa się jednej kropce, między znakamirówna się trzem kropkom, a między słowami(grupami) − pięciu kropkom.Przed nauką nadawania dobrze jest skon−sultować sposób trzymania klucza. W klubiełączności telegrafista może pokazać, w jakisposób trzyma się prawidłowo klucz i jakapowinna być praca nadgarstka.Na zamieszczonym zdjęciu (SQ9FMUpodczas łączności ze szczytu Babiej Góry)widać poprawne ułożenie palców radioopera−tora na gałce klucza telegraficznego.Podczas nauki odbioru znaków telegra−ficznych warto przestrzegać następującychzasad:− nadawanie tekstów ćwiczebnych może pro−wadzić tylko wykwalifikowany radiotelegra−fista (osoba znająca alfabet Morse'a),w przeciwnym razie, na skutek błędnego lubniedokładnego nadawania, osoba szkolonanabierze złych przyzwyczajeń, którew późniejszym toku nauki jest bardzo trudnowyeliminować;− nie wolno przystępować do nauki nadawa−nia, zanim nie potrafi się prawidłowo odbie−rać wszystkich znaków telegraficznych;− dobrze jest do nauki wykorzystać odpowie−dni program komputerowy lub skorzystaćz nagranych na kasetę magnetofonową tek−stów kontrolnych;− pamiętać należy, że dobrze jest uczyć sięw grupach kilku−, kilkunastoosobowych, zewzględu na dodatkową motywację do nauki;− nauczanie telegrafii jest procesem żmud−nym, długotrwałym i trudnym − zwykle trwaokoło 3 miesięcy przy założeniu treningu 2razy w tygodniu po 2 godziny lekcyjne;− podczas nauki wystąpi kilka razy zjawisko„totalnego mieszania się całego materiału”;nie należy się tym zrażać, trzeba przetrwaćten okres, a po pewnym czasie treningu sytu−acja będzie opanowana;− po opanowaniu odbioru znaków telegraficz−nych można przejść do nauki nadawania w se−kwencji: klucz sztorcowy, klucz półautoma−tyczny (tzw. BUG), a na końcu klucz elektro−niczny (tzw. manipulator dwudźwigniowy).Zaleca się, aby nauka odbioru znaków al−fabetu Morse'a odbywała się z prędkościąokoło 5 grup/min. (taka obowiązuje na egza−minie). Na pasmach to tempo okaże się zbytwolne, szczególnie podczas zawodów, gdzieliczy się liczba nawiązanych łączności. Aleto praktyka czyni mistrza!Andrzej Janeczek56Listopad 2002Elektronika dla Wszystkich [ Pobierz całość w formacie PDF ]