Technika badania otoskopowego i ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy
Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
ABC zabiegów diagnostycznych i leczniczych w pediatrii
Odcinek 29: Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
prof. dr hab. med. Elżbieta Hassmann-Poznańska
Klinika Otolaryngologii Dziecięcej AM w Białymstoku
Data utworzenia: 17.01.2008
Ostatnia modyfikacja: 30.04.2008
Opublikowano w Medycyna Praktyczna Pediatria 2007/06
Badanie otoskopowe powinno stanowić element rutynowego badania dziecka, dlatego niezwykle istotne jest opanowanie
jego techniki oraz umiejętności oceny obrazu. Rozstrzyga ono o rozpoznaniu chorób ucha środkowego i nie można go
zastąpić oceną objawów o nikłej wartości diagnostycznej, jak na przykład ból przy ucisku na skrawek małżowiny lub płacz
towarzyszący ssaniu. Zapalenie ucha występuje u dzieci bardzo często, a jego trafne rozpoznanie i skuteczne leczenie
mogą zapobiec wielu niekorzystnym następstwom. Rozpoznanie lub wykluczenie choroby ucha już podczas pierwszej
wizyty dziecka u lekarza skraca czas do rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.
Na podstawie wyglądu błony bębenkowej ocenia się stan ucha środkowego, zwłaszcza jamy bębenkowej. Należy sobie
jednak zdawać sprawę, że błona bębenkowa stanowi tylko część ściany zewnętrznej jamy bębenkowej i niektóre procesy
chorobowe mogą przebiegać z niewielkimi zmianami w jej obrębie. Z tego powodu badanie słuchu jest niezbędnym
elementem każdej oceny stanu ucha środkowego.
REKLAMA
Panel ZJN - odwiedź nową stronę ekspercką dla Zespołu Jelita Nadwrażliwego
Wpisz swoją opinię i wygraj książkę
Efferalgan Forte - podwójna dawka paracetamolu w jednej tabletce = 1000mg
Szybko uśmierza ostry ból
1
działa 2 x szybciej dzięki musującej postaci
1
Opis badania
Badanie ucha w świetle pośrednim za pomocą lusterka czołowego lub lampy czołowej, wymagające odpowiednich
warunków oraz umiejętności badającego, jest również kłopotliwe u niespokojnych pacjen tów, czyli większości małych
dzieci. Posługujący się tymi narzędziami laryngolodzy mają podczas badania wolne obie ręce, co umożliwia wykonywanie
prostych zabiegów. Pediatrzy, lekarze rodzinni i otolaryngolodzy zajmujący się dziećmi coraz chętniej do badania używają
otoskopów, ponieważ najłatwiej się nimi posługiwać zarówno w gabinecie lekarskim, jak i podczas wizyty domowej.
Sprzęt
Otoskopy
Na polskim rynku dostępnych jest wiele modeli otoskopów kilku producentów. Składają się ze źródła światła - żarówki lub
lampki halogenowej - zasilanego prądem o małym napięciu z baterii lub akumulatorów umieszczonych w rękojeści,
głowicy zawierającej układ optyczny, który zazwyczaj zapewnia 1,5-2-krotne powiększenie (fot. 1. i 2.), oraz wymiennych
wzierników różnej wielkości, obecnie zwykle jednorazowego użytku (fot. 3.). Wziernik przymocowany jest nieruchomo do
otoskopu za pomocą zatrzasków.
Niektóre otoskopy są wyposażone w odpowiedni balon i wzierniki z miękką końcówką uszczelniającą otwór i przewód
słuchowy zewnętrzny, co umożliwia przeprowadzenie otoskopii pneumatycznej w celu oceny ruchomości błony
bębenkowej (fot. 1. i 2.).
1 z 19
2013-06-24 00:26
 Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
Fot. 1.
Sprzęt do otoskopii: (1) otoskop diagnostyczny; (2) balonik do otoskopii pneumatycznej (tylko niektóre modele
otoskopów są wyposażone w tę opcję); (3) plastykowe wzierniki o różnej średnicy.
Fot. 2.
Otoskop diagnostyczny: (A) szczegóły budowy; (B) otoskop z podłączonym balonikiem do otoskopii pneumatycznej
wyposażony we wziernik z końcówką uszczelniającą otwór i przewód słuchowy zewnętrzny - balonik umożliwia zmianę
ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym, a dzięki temu ocenę ruchomości błony bębenkowej. Przedrukowano za
zgodą firmy Welch Allyn.
2 z 19
2013-06-24 00:26
Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
Fot. 3.
Przykład wymiennych, plastykowych wzierników otoskopowych o różnych rozmiarach: (A) wziernik wielokrotnego
użytku; (B) wziernik jednorazowy; (C) wziernik do sterylizacji; (D) wziernik z miękką końcówką uszczelniającą do otoskopii
pneumatycznej. Przedrukowano za zgodą firmy Welch Allyn.
Inne metody wziernikowania ucha
W niektórych przypadkach wymagających interwencji specjalisty laryngolog może się posłużyć mikroskopem
diagnostycznym lub operacyjnym, który umożliwia dokładne zbadanie ucha w dużym, 6-12-krotnym powiększeniu
ułatwiającym ocenę wszystkich szczegółów przewodu słuchowego i błony bębenkowej oraz przeprowadzenie zabiegów
(fot. 4.). Badanie to również wymaga użycia wziernika usznego. Coraz częściej wykorzystuje się także wideo otoskopię.
Ze względu na kosztowny sprzęt i wymagane specjalne umiejętności obie metody są stosowane wyłącznie w gabinetach
otolaryngologicznych.
Przygotowanie dziecka do badania
Aby badanie przebiegło sprawnie, należy wyjaśnić dziecku (i jego opiekunom), na czym będzie ono polegać, ponieważ
dziecko może odczuwać lęk przed nową procedurą. Większość dzieci po odpowiednim wyjaśnieniu zasad badania i
pokazaniu otoskopu poddaje się badaniu bez problemów, ponieważ właściwie wykonana otoskopia jest niebolesna. Warto
ją wykonywać na początku badania lekarskiego (zwłaszcza u niemowląt), ponieważ w przypadku dłuższego płaczu błona
bębenkowa ulega przekrwieniu, co czasem łatwo mylnie uznać za stan zapalny (fot. 5.).
Fot. 4.
Do badania ucha w mikroskopie operacyjnym dziecko leży na plecach na stole zabiegowym.
Fot. 5.
Czerwony odblask prawidłowej błony bębenkowej (ucho prawe). Wprowadzenie wziernika do przewodu
słuchowego zewnętrznego może spowodować odruchowe rozszerzenie naczyń krwionośnych zaopatrujących błonę
bębenkową i skórę kanału słuchowego. Podczas długotrwałego badania lub u płaczących dzieci obraz może nasuwać
3 z 19
2013-06-24 00:26
 Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
podejrzenie wczesnej fazy ostrego zapalenia ucha środkowego. Na zdjęciu widać wiązkę rozszerzonych naczyń
krwionośnych wzdłuż prążka młoteczka (grot strzałki) oraz czerwony odblask części napiętej błony bębenkowej (strzałki).
Przedrukowano za zgodą firmy Welch Allyn.
Taki czerwony odblask błony bębenkowej często powstaje również przy nieostrożnym (np. zbyt głębokim) wprowadzaniu
wziernika do przewodu słuchowego zewnętrznego lub podczas długiego badania. Starsze, dobrze współpracujące dzieci i
młodzież podczas badania powinny siedzieć. Małe dzieci na skutek poprzednich przykrych doświadczeń lub
niewłaściwego podejścia opiekunów nie chcą niekiedy współpracować - wówczas należy je odpowiednio unieruchomić.
W tym celu najlepiej posadzić dziecko na kolanach opiekuna siedzącego na wprost badającego na krześle z odpowiednio
wysokim oparciem. Opiekun jedną ręką obejmuje dziecko na wysokości łokci i przyciskając jego ręce do tułowia,
unieruchamia je. Drugą ręką położoną na czole przytrzymuje głowę, przytulając ją do siebie, i odpowiednio ją ustawia
(uchem do badającego). Nogi dziecka należy unieruchomić, wkładając je między skrzyżowane nogi opiekuna (fot. 6.).
Niemowlę najlepiej badać w pozycji leżącej (fot. 7.).
Fot. 6.
Sposób przytrzymania małego dziecka do badania otoskopowego: (A) ucha prawego; (B) ucha lewego (opis - p.
tekst).
Fot. 7.
Sposób przytrzymania niemowlęcia w pozycji leżącej do badania otoskopowego. Rodzic jedną ręką przytrzymuje
rączki dziecka ułożone wzdłuż ciała, a drugą ułożoną na czole unieruchamia jego głowę (szczegółowy opis - p. tekst).
Opiekun jedną ręką przytrzymuje rączki dziecka ułożone wzdłuż ciała, a drugą ułożoną na czole unieruchamia jego głowę.
Do badania prawego ucha czoło dziecka należy trzymać prawą ręką, a do badania lewego ucha - lewą ręką. Jeżeli
konieczne jest dokładniejsze badanie lub oczyszczenie przewodu słuchowego, lub gdy niemowlę jest bardzo niespokojne,
można otulić je kocem, ręcznikiem lub prześcieradłem, unieruchamiając w ten sposób rączki dziecka (fot. 8.).
4 z 19
2013-06-24 00:26
 Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
Fot. 8.
Kolejne etapy (A-C) unieruchomienia rączek niemowlęcia za pomocą koca, ręcznika lub prześcieradła do badania
otoskopowego, jeżeli konieczne jest do kład niejsze badanie lub oczyszczenie przewodu słuchowego, lub niemowlę jest
bardzo niespokojne (szczegółowy opis - p. tekst).
Ważne jest zapewnienie dziecku bliskości matki, ale w sposób nieutrudniający lekarzowi badania. Podczas badania
małego dziecka i niemowlęcia niezwykle pomocna jest dobra współpraca opiekunów, dlatego przed badaniem należy ich
dokładnie poinformować o jego celu oraz zasadach. Należy podkreślić, że badanie na ogół jest bezbolesne, z wyjątkiem
przypadków ostrego zapalenia ucha środkowego i zapalenia ucha zewnętrznego.
Oglądanie ucha zewnętrznego i jego okolicy
Rozpoczynając badanie, należy dokładnie obejrzeć małżowiny uszne i ich okolicę, poszukując:
nieprawidłowości w budowie oraz położeniu małżowin usznych,
zmian na skórze i obrzęku,
wydzieliny w otworze i przewodzie słuchowym zewnętrznym,
objawów niedowładu lub porażenia nerwu twarzowego.
W przypadku wielu wad uwarunkowanych genetycznie małżowiny uszne położone są nisko i mają zmieniony kształt.
Wyrośla przeduszne mogą wskazywać na wadę rozwojową ucha środkowego. Otwór słuchowy zewnętrzny i wejście do
przewodu słuchowego zewnętrznego ocenia się także pod kątem jego szerokości, aby dopasować wziernik. Jeżeli wejście
do przewodu jest zmienione zapalnie, wziernik należy wprowadzać bardzo ostrożnie (manewr taki może być bolesny).
Następnie należy zbadać palpacyjnie okolicę ujścia przewodu słuchowego oraz wokół małżowiny usznej, poszukując
powiększonych węzłów chłonnych przedusznych, podżuchwowych i okolicy kąta żuchwy oraz bolesności. Należy
dokładnie obejrzeć okolicę wyrostka sutkowatego, zwracając uwagę na zaczerwienienie lub obrzęk. Badanie palpacyjne
prowadzi się obiema rękami, aby mieć porównanie ze stroną przeciwną. Należy zwrócić uwagę na ból przy obmacywaniu
wyrostka sutkowatego lub w okolicy skrawka. Bolesność skrawka lub ból przy odciąganiu małżowiny to objawy zmian
zapalnych w obrębie przewodu słuchowego zewnętrznego. Badanie należy przeprowadzić obustronnie, również po
odchyleniu małżowiny usznej.
Technika otoskopii
Przed badaniem należy dobrać wielkość wziernika do średnicy otworu i kanału słuchowego zewnętrznego. W tym celu
należy przymierzyć końcówkę samego wziernika do otworu słuchowego zewnętrznego i wybrać największy, który
swobodnie mieści się w otworze i przewodzie słuchowym. Jeżeli wziernik będzie zbyt duży, nie uda się uwidocznić błony
bębenkowej, a zbyt mały może zostać wprowadzony zbyt głęboko i uciskać na część kostną kanału słuchowego,
5 z 19
2013-06-24 00:26
[ Pobierz całość w formacie PDF ]