technikienergii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->8. Techniki oporu manualnego w rehabilitacji279Techniki oporumanualnegow rehabilitacjitrEść rozdziałuEtapy opieki klinicznejTechniki poizometrycznej relaksacji (PIR)Proprioceptywne nerwowo-mięśniowetorowanie (PNF)Neurorozwojowe podstawy nierównowagimięśniowejEksperyment dotyczący korekcji postawyWpływy rozwojoweKluczowa rola koaktywacji mięśni antagonistycznychw przyjmowaniu i utrzymywaniu wyprostowanejpostawyPrzesiewowe testy funkcjonalneEksperyment dotyczący pobudzania hamowanegołańcucha mięśniowegoPobudzanie hamowanych łańcuchów mięśniowychw obrębie kończyn metodą BrüggeraWnioskiPiśmiennictwo2792802812822832848Craig LiebensonCelem rehabilitacji jest przywrócenie funkcji narzą-du ruchu. Techniki oporowania manualnego (MRT–manual resistance techniques),w których obrębieznaczącą część stanowią techniki energii mięśnio-wej, są doskonałym łącznikiem pomiędzy dzia-łaniami terapeutycznymi o charakterze biernymi czynnym. W czasie wykonywania MRT/TEMspecjalista lub pracownik służby zdrowia potrafikontrolować kierunek, wielkość, prędkość i czastrwania każdej z sił tworzonych przez pacjenta.MRT mogą być stosowane w celu hamowania nad-miernie napiętych mięśni oraz pobudzania zbytmało aktywnych mięśni, a także do uruchamianiastawów, są one też idealne w autoterapii.286286287288290295Etapy opieki klinicznejPo ustaleniu przyczyny urazu tkankowego lubtworzenia się bólu można wdrożyć leczenie ukie-runkowane na opiekę w okresie ostrym, przedewszystkim w celu zmniejszenia objawów bólo-wych. W miarę, jak u pacjenta mija stan ostry, roz-poczyna się faza zdrowienia. Podczas jej trwaniapracownik służby zdrowia powinien próbowaćwykryć możliwe przyczyny przeciążenia biome-chanicznego, które mogły spowodować uraz tka-nek lub dolegliwości bólowe. Po wykryciu tychprzyczyn i połączeniu ich ze strukturą wywołującąobjawy bólowe (generatorem bólu) można pod-jąć działania rehabilitacyjne poprawiające funkcjewłaściwego łańcucha kinematycznego.MRT można wykorzystać zarówno w okresieostrym, jak i w fazie zdrowienia. Na przykład deli-katne napięcia izometryczne lub techniki „trzy-maj–rozluźnij” (HR –hold–relax)są doskonałew stanie ostrym, natomiast metody pobudzania,takie jak wzorce diagonalne proprioceptywnego2808. Techniki oporu manualnego w rehabilitacjinerwowo-mięśniowego torowania (PNF) opisanepóźniej w tym rozdziale są bardziej odpowiedniedo zastosowania w fazie zdrowienia.••Oczekując na zmniejszenie napięcia tkanek,utrzymuje się je w obszarze bariery, nie pozwa-lając na pojawienie się luzu tkankowego.W pozycji tej nie powinno się ani rozciągać tka-nek, ani wykonywać ich sprężynowania.Jeśli, po krótkim okresie latencji, nie nastąpirozluźnienie, można poprosić pacjenta, bydelikatnie pchał chorą część ciała w kierunkuod bariery wbrew dokładnie dopasowanemuoporowi – wykorzystuje się około 10% maksy-malnych możliwości siłowych – dzięki czemuwywołuje się napięcie izometryczne.Po uzyskaniu napięcia izometrycznego prosisię pacjenta, by wziął głęboki wdech i zatrzy-mał oddech przez 5–8 s.Następnie pacjent zaczyna oddychać i rozluź-nia swe mięśnie, a specjalista czeka, by poczućrozluźnienie napięcia tkanek.Po stwierdzeniu rozluźnienia tkanek możnawybrać nowy luz i ustawić usprawniane tkankiw pozycji nowej bariery.Procedurę tę powtarza się do trzech razy.Na sam koniec można zastosować technikęhamowania reciprokalnego. Prosi się pacjenta,by napiął mięśnie antagonistyczne, próbując –wbrew oporowi – odsunąć się od bariery.Techniki poizometrycznej relaksacji(PIR)Zastosowanie napięcia izometrycznego jest bar-dzo korzystne w terapii neuromięśniowej składo-wej sztywnych, skróconych lub napiętych mięśni(Lewit 1986, Liebenson 1989, Liebenson i Murphy,1998). PIR jest szczególnie efektywna w leczeniupunktów spustowych. Wykorzystuje się ją wów-czas jako jeden z głównych środków pozwala-jących na ich dezaktywację. (Więcej informacjina temat punktów spustowych i metodyki TEMpodano w rozdz. 7; Lewit i Simons 1984).W rozdz. 4 stwierdzono, że fizjologiczny wpływnapięć izometrycznych może nie wyjaśniać w ta-kim stopniu – w jakim wcześniej sądzono – uzyskiwa-nych korzyści terapeutycznych. Obecnie za bardziejprawdopodobne uważa się, że po napięciu izome-trycznym pojawi się zwiększona odporność na rozcią-ganie (Sterling i wsp. 2001, Wilson i wsp. 2003).••••••Metodyka•••Pierwszym celem specjalisty jest wykryciepatologicznej bariery (ryc. 8.1).Wykrywa się ją, gdy podczas wybierania luzustawowego zaczyna się wyczuwać opór.Barierę lokalizuje się, stwierdzając brak pra-widłowej elastyczności czy „sprężynowania”w końcowym zakresie ruchu.Jeśli za pomocą opisanej techniki nie uzyska sięrozluźnienia, można spróbować:1.wykorzystać synkinezje oddechowe (tzn.wykonać wdech w czasie napięć i wydech pod-czas rozluźniania),bariera patologicznalub barieraograniczeniauwolnbariera fizjologicznaienieRycina 8.1Fenomen bariery.lewoprawopozycja neutralnanorma8. Techniki oporu manualnego w rehabilitacji2812.zwiększyć intensywność fazy napięcia,3.zwiększyć siłę wykorzystywaną przez pacjenta(tzn. „tak mało, jak to tylko możliwe, tak dużojak jest to konieczne”),4.dołączyć synkinezje wzrokowe (patrzeniaw kierunku napięcia, a następnie w kierunkurozluźnienia – zob. też rozdz. 3 i 5),5.zmienić sposób izolowania danego mięśnia, np.w czasie wydłużania włókien przednich górnejczęści mięśnia czworobocznego luz tkankowywybiera się zginając górną część odcinka szyj-nego i wykonując jednocześnie skłon bocznyodcinka szyjnego w stronę przeciwną, rotacjęw kierunku rozciąganego mięśni (ipsilateral-nie) oraz depresję obręczy barkowej; w celulepszego skoncentrowania się na jednej z częścirozciąganego mięśnia można zmienić kolejnośćwybierania luzu tkankowego,6.zająć się innymi strukturami związanymiz daną dysfunkcją przed wykorzystaniem TEM(przykładem może być mobilizacja stawów lubpobudzenie antagonistów za pomocą hamowa-nia reciprokalnego).Zdaniem Lewita (rozmowa osobista 1999) mię-sień jest strukturą kurczliwą; jeśli cechuje się onzmniejszoną długością, w 90% przypadków jest tozwiązane z jego napięciem. Dlatego preferowanąformą terapii będzie rozluźnienie mięśnia. Lewituważa, że w pozostałych 10% przypadków zmianydługości mięśnia związane są ze zmianami tkankiłącznej, wówczas właściwym leczeniem będzierozciąganie. Nie można jednak rozciągać mięśnia,w którym zlokalizowany jest punkt spustowy,dopóki punkt ten nie zostanie wyhamowany.Proprioceptywne nerwowo-mięśniowetorowanie (PNF)Proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie(PNF) było początkowo stosowane w reedukacjinerwowo mięśniowej osób po udarach (Kabat1950). W późniejszym okresie stwierdzono, żesposób ten jest skuteczny również w terapii dzieciz porażeniem mózgowym (MPDz; CP –cerabralpalsy)(Levine i wsp. 1954). Z czasem zaczętowykorzystywać ten sposób w wielu różnych dys-funkcjach ortopedycznych.Metoda PNF jest związana z filozofią opiekipolegającej na terapii całego ciała w wyniku sty-mulowania podstawowych wzorców ruchowych(Adler i wsp. 1993). Wzorce te powstają na bazieneurorozwojowej i są włączone w takie czynnościfunkcjonalne, jak pływanie, bieganie, wspinaniesię czy rzucanie itd. Z tego powodu, w przeci-wieństwie do większości sposobów prowadzeniatreningów izotonicznych, które są jednopłaszczy-znowe, w metodzie PNF oporuje się ruchy jed-nocześnie w wielu płaszczyznach. Na przykładskośny wzorzec ruchu będzie w tym samym czasieABRycina 8.2 A, BBadanie palpacyjne punktów spustowych w górnej części mięśnia czworobocznego (w przypadku wykrycia takie-go punktu u pacjenta wystąpi lokalny kurcz mięśniowy).2828. Techniki oporu manualnego w rehabilitacjiAABRycina 8.4A, BWzorzec wyprostny kończyny górnej przebiega-jący w płaszczyźnie D1 („zapinanie pasów bezpieczeństwa”).BRycina 8.3A, BTechniki rozluźniania mięśniowo-powięziowe-go mięśnia piersiowego większego.oporowany przez zgięcie/wyprost i odwiedzenie/przywiedzenie kończyny (zob. ryc. 6.6A, B).Dobrym przykładem przydatności klinicznejPNF w przywracaniu możliwości funkcjonalnychjest obręcz barkowa. Gdy zaczną ustępować stanzapalny i objawy bólowe, w celu przywróceniafunkcji obręczy barkowej można wykorzystać wzor-ce PNF (ryc. 8.4, 8.5). Ćwiczenia te można połączyćze sposobami wyrównującymi napięcie mięśniowe,mobilizacjami/manipulacjami stawów oraz ćwicze-niami stabilizacyjnymi w łańcuchach zamkniętych.Neurorozwojowe podstawynierównowagi mięśniowejModel nierównowagi mięśniowej Jandy uwzględ-nia wiele elementów podejmowanych przez specja-ABRycina 8.5A, BWzorzec zgięciowy kończyny górnej przebie-gający w płaszczyźnie D2 („wyjmowanie miecza”).8. Techniki oporu manualnego w rehabilitacji283listów decyzji klinicznych. Pewne mięśnie aktyw-ne w czasie utrzymywania wymuszonych pozycjistatycznych mają tendencję do zwiększania swejaktywności, a nawet skrócenia w przypadku dłuż-szego ich utrzymywania (Lewit 1999a). Inne mię-śnie aktywne w czasie czynności dynamicznychbędą – wskutek ich niewykorzystania – hamowane,a nawet osłabione. Nadmierna aktywność mięśniposturalnych (wykonujących pracę statyczną) jestnaturalną konsekwencją przyjmowania we współ-czesnym świecie pozycji wymuszonych. Można teżprzewidywać zmniejszoną aktywność mięśni dyna-micznych, ze względu na (prowadzony w znacznejmierze) współczesny siedzący styl życia.•System mięśni statycznych dotyczy zwyklemięśni powierzchownych, takich jak górna częśćmięśnia czworobocznego, mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowaty, mięsień prostownikgrzbietu i mięśnie kulszowo-goleniowe.W przeciwieństwie do poprzedniego układmięśni dynamicznych zawiera głębiej zlokali-zowane mięśnie stabilizacyjne, jak np. mięsieńpoprzeczny brzucha, mięsień czworobocznylędźwi, mięsień wielodzielny i mięśnie głębo-kie zginacze odcinka szyjnego.•rzeń równowagi mięśniowej wzrasta w wynikuzmniejszonego dośrodkowego przepływu infor-macji czuciowych z obwodu, w szczególności zaśz podeszwowej części stopy, co ma związek z sie-dzącym trybem życia i brakiem zróżnicowaniawykonywanych czynności ruchowych. Oczywiściedochodzi do zmiany wzorców ruchowych i zwięk-sza się zmęczenie, co powoduje, że system kontrolimotorycznej jest mniej zdolny do przystosowa-nia się do różnych biomechanicznych przyczynpowtarzających się przeciążeń.Celem neurorozwojowym narządu ruchu jest przy-jęcie spionizowanej postawy ciała. Brügger i Jandawykazali, jak szkodliwy jest siedzący tryb życia (Lewit1999a). Brügger opisuje typową postawę w pozycjisiedzącej za pomocą połączonego systemu. Wyjaśniłon, w jaki sposób zbliżenie do siebie mostka i spojeniałonowego zwiększa zarówno obciążenie występującew pozycjach krańcowych, jak i napięcie mięśni (Lewit1999a, Liebenson 1999). Można jednak przedstawić,w jaki sposób korekcja postawy może natychmiastpoprawić funkcję stawów i napięcie mięśni.Eksperyment dotyczący korekcji postawy(ryc. 8.6, 8.7)Tworzenie tych możliwych do przewidzenia zabu-•Sprawdź napięcie/punkty spustowe w górnejARycina 8.6AZespół mostkowo-spojeniowy.Rycina 8.6BBPozycja rozluźniająca Brüggera. [ Pobierz całość w formacie PDF ]