Templariusze PL(1)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Templariusze
1
Templariusze
Templariusze
Pełna nazwa
Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona
Nazwa łacińska
Fratres Militiæ Templi, Pauperes Commilitones Christi Templique
Salomonis
Skrót zakonny
Templariusze
Kościół
Kościół katolicki
Założyciel
Hugues de Payns
Data założenia
≈
1118
Rok zatwierdzenia
1129
Liczba członków
ok. 15 000
–
20 000
Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona
(łac.
Fratres Militiae
Templi, Pauperes Commilitones Christi Templique Salomonis
).
Początki
Zakon Ubogich Rycerzy Świątyni, czyli templariuszy powstał w 1118
roku (lub, jak sądzi
część historyków, w 1119
lub dopiero w 1120
roku), kiedy Hugo de Payens, rycerz z
Szampanii
i jego towarzysze: Godfryd de Saint-Omer, Godfryd d'Eygorande, Nicolas de
Neuvic, Jean d'Ussel, Jean de Meymac i Pierre d'Orlean złożyli przed Gormondem de
Picquigny, patriarchą
Jerozolimy
śluby ubóstwa, czystości, posłuszeństwa i walki za wiarę
według reguły cysterskiej (św. Bernarda z Clairvaux). Rycerze-zakonnicy zobowiązali się
bronić pielgrzymów
i chronić szlaki pielgrzymkowe. Od króla Jerozolimy, Baldwina II,
otrzymali stojący na wzgórzu świątynnym, przebudowany na kościół, meczet Al-Aksa
i
wznoszący się w pobliżu pałac, który stał się ich kwaterą. Po 10 latach istnienia w 1128
na
synodzie
w Troyes, któremu przewodzili kardynał
legat Mateusz d'Albano i Bernard z
Clairvaux, templariusze faktycznie konstytuowali się jako zakon: otrzymali Regułę Zakonną
[ich sentencją stało się zdanie
Memento Finis
(łac. "pamiętaj o końcu"). Reguła łacińska
składała się z siedemdziesięciu dwóch artykułów, które omawiały obowiązki religijne i
wojskowe braci, porządek dnia zakonnego, doczesnych własności braci, hierarchii zakonu i
posłuszeństwa. W 1147
roku w czasie pontyfikatu Eugeniusza III, który uczestniczył w
kapitule generalnej w Paryżu, papież nadał templariuszom godło czerwonego, ośmiokątnego
krzyża, symbolu męczeństwa, które noszono na białym habicie. W tym samym czasie regułę
łacińską przetłumaczono na język francuski, wprowadzając zmiany reguł, jak np. rezygnacja
z zasady nowicjatu.
Templariusze
2
Nazwa zakonu pochodzi od łacińskiego słowa
templum
–
świątynia, od ich siedziby w
pobliżu dawnej świątyni Salomona
w Jerozolimie. Pieczęć zakonu przedstawiała dwóch
rycerzy dosiadających jednego wierzchowca, i symbolizowała pokorę i ubóstwo.
Struktura zakonu
Na czele Zakonu stał wielki mistrz, którego,
większością głosów, wybierało kolegium złożone z
trzynastu elektorów: ośmiu rycerzy, czterech
serwientów i jednego kapelana. Wielkim mistrzem mógł
zostać wyłącznie brat po ślubach zakonnych.
W sprawach ważnych mistrz podejmował decyzje
radząc się kapituły, w której skład wchodzili: seneszal,
marszałek, szatny, komandor Królestwa
Jerozolimskiego, Komandor Grodu Jeruzalem, komandor
Akki, komandor Trypolisu
i komandor Antiochii.
Zastępcą wielkiego mistrza był seneszal,
odpowiedzialny za zaopatrzenie i gospodarkę zakonu.
Nad jego namiotem w obozie powiewała
baussant
–
srebrzysto-biała chorągiew zakonu. Na czele hierarchii wojskowej stał marszałek, który
dowodził hufcami w czasie wojny i był odpowiedzialny za dyscyplinę zakonników. Podczas
bitwy marszałek osobiście dzierżył sztandar, najważniejszy znak dla walczących rycerzy.
Pieczęć zakonu templariuszy
Komandor Królestwa Jerozolimskiego był skarbnikiem zakonu. Komandor Grodu Jeruzalem
odpowiadał za bezpieczeństwo szlaków pielgrzymkowych prowadzących nad Jordan.
Komandor Jeruzalem i jego dziesięciu rycerzy miało przywilej strzec relikwii
Świętego
Krzyża
, który stracono w czasie bitwy pod Hattin. Komandorzy, przy pomocy własnych
marszałków i szatnych
–
sukienników, zarządzali swoimi prowincjami zakonnymi. Podlegali
im kasztelani i komandorzy poszczególnych domów zakonnych.
W Europie templariusze posiadali 13 prowincji: Francja, Anglia
ze Szkocją
i Irlandią,
Flandria, Poitou, Akwitania, Owernia, Prowansja, Sycylia, Apulia, Portugalia, Katalonia,
Aragonia
i Węgry. Na czele każdej stał mistrz. Najważniejszymi prowincjami, które
posiadały status równy prowincjom wschodnim, były prowincje hiszpańskie, w których
również walczono z niewiernymi. Pozostałe europejskie prowincje, baliwaty
i komandorie
pełniły funkcje gospodarcze i finansowe. Każdy klasztor miał swoją kapitułę zwykłą,
zbierającą się raz w tygodniu, i kapitułę generalną, która służyła jako instancja odwoławcza.
Członkowie Zakonu dzielili się na cztery grupy: braci-rycerzy (
fratres milities
), braci
służebnych
–
serwientów (
fratres servientes armigerii
), kapelanów
(
fratres capellani
), oraz
służby i rzemieślników (
servients famuli et officii
). W zakonie mogli również służyć rycerze
na określony czas, po którym wracali do życia świeckiego, oraz
fratres conjugati
–
bracia
żonaci. Rycerze odbywający czasową służbę w zakonie i bracia żonaci nie mogli nosić
białych habitów, lecz, podobnie jak serwienci, brązowe lub czarne. Wicemarszałek, chorąży,
brat kucharz klasztoru
,
kowal klasztoru
, komandor portu w Akce
rekrutowali się spośród
braci służebnych.
 Templariusze
3
Historia
W dniu 19 marca
1128
roku templariusze otrzymali pierwsze nadanie z rąk Teresy, królowej
Portugalii, która oddała im zamek w Soure nad Mondego strzegący południowej granicy
królestwa przed Maurami. Także w tym roku Hugo de Payens
założył prowincję angielską ze
Starą Świątynią w Holborn jako ośrodkiem, a Gotfryd z Saint-Omer, syn kasztelana z
Saint-Omer
uzyskał darowizny na rzecz zakonu od Wilhelma Clitona, hr. Flandrii. W
kolejnych latach templariusze pozyskali kolejnych hojnych sponsorów i współbraci. 14 lipca
1130
r. ślub zakonny złożył Rajmund Berengar III, hrabia Barcelony
i Prowansji,
ofiarowując templariuszom zamek Granena na granicy marchii saraceńskiej, zaś Alfons, król
Portugalii obdarzył templariuszy nadaniem puszczy Cera pozostającej w rękach Saracenów;
po wyzwoleniu regionu rycerze założyli Coimbrę, Ega i Rodin, które podlegały papieżowi
bez pośrednictwa biskupów, a w 1131
podczas oblężenia Burgos
Alfons I, król Aragonii
pozostawił w testamencie templariuszom 1/3 swego królestwa. Jednak po jego śmierci w
1134
roku poddani unieważnili testament dzielący królestwo pomiędzy zakony rycerskie i
przekazali królestwo don Ramirowi, bratu Alfonsa, biskupowi Burgos. W walkach o
sukcesję, które wybuchły po unieważnieniu testamentu templariusze nie wzięli udziału.
Kolejne nadania uzyskali w 1132
uzyskując zamek Barbara od Armengola, hr. Urgel, a w
1134
twierdzę saraceńską Calatrava zdobytą przez Alfonsa, kr. Kastylii i Aragonii od
arcybiskupa Toledo, zaś w kwietniu tego roku hrabia Barcelony Rajmund Berengar IV
przyrzekł templariuszom pomoc w obronie Graneny.
24 maja
1136
umarł Hugo de Payens, pierwszy mistrz
templariuszy, jego następcą został wybrany Robert de
Craon
z Andegawenii, który uzyskał od papieży szereg
bulli
potwierdzających przywileje dla zakonu i
stanowiących podstawę ich działalności. 23 marca
1138
r. papież Innocenty II
wydał bullę
Omne Datum
Optimum
będącą podstawą przywilejów templariuszy:
wprowadził do zakonu braci kapelanów, wyłączył
templariuszy spod władzy kościelnej (poza papieską) i
powierzył mistrzowi oraz kapitule pełną
odpowiedzialność za władzę w Zakonie, wyłączył spod
opłaty dziesięcin, upoważnił do budowy kaplic i
kościołów wyłączonych spod jurysdykcji biskupów.
Bulla
Milites Templi
z 1144
r. nadała templariuszom
prawo do kwestowania raz do roku w każdym kościele,
nawet w okolicach obłożonych interdyktem; w tymże
roku templariusze przyjęli do swego grona będącego w
agonii i obłożonego klątwą Gotfryda z Mandeville, hr.
Essex, co umożliwiło jego pochowanie w ziemi
poświęconej i stanowiło wyraz ich szczególnego przywileju. W 1145
r. kolejna bulla
Militia
Dei
powiadomiła biskupów o prawie templariuszy do budowy kaplic, a w 1147
papież
Eugeniusz III
nadał templariuszom godło czerwonego krzyża na białych habitach (miał być
symbolem permanentnej krucjaty zakonu przeciw niewiernym) podczas obrad kapituły
generalnej zakonu w Paryżu. Wszystkie te przywileje uszczuplające dochody duchowieństwa
i wyłączające templariuszy spod jurysdykcji biskupiej spowodowały narastanie niechęci
kleru do zakonu.
Flaga templariuszy
 Templariusze
4
Nowe bractwo wypełniło lukę w wewnętrznej organizacji
kolonialnego państwa Franków. Początkowo spełniało tylko
rolę policji, patrolując drogi i zwalczając opór ludności
miejscowej
–
muzułmańskiej i chrześcijańskiej. Odciążało w
ten sposób szczupłe siły wojskowe królestwa od zajmowania
się sprawami bezpieczeństwa wewnętrznego w okupowanym
kraju. Dlatego szybko zyskało uznanie, popularność i cieszyło
się poparciem króla i możnych. Również duchowieństwo
przyjęło z zadowoleniem powstanie rycerskiego bractwa.
Gdy w 1291
roku upadło Królestwo Jerozolimskie,
pozbawieni siedziby templariusze przenieśli się na Cypr
(1291), a następnie do Francji.
Krzyż zakonny (jedna z wersji)
Król francuski Filip IV Piękny
który miał wielkie długi u templariuszy postanowił uwolnić się
od nich. 13 października
1307
(13 w piątek) uwięził członków zakonu we Francji, zarzucając
im herezję, świętokradztwo, czary, rozpustę i spiskowanie z Saracenami. Po długotrwałym
procesie, trwającym do czerwca 1311
roku, sobór w Vienne
zdecydował o kasacie zakonu
templariuszy. Jego majątki we Francji zostały skonfiskowane, wielu templariuszy poniosło
śmierć na stosie, w tym wielki mistrz Jakub de Molay
i 54 innych dostojników zakonnych.
Nie wszędzie jednak likwidacja zakonu przebiegła bez problemu. Zbrojny opór stawili
templariusze aragońscy
i cypryjscy. Templariusze niemieccy zaś stawili się władzom
świeckim w pełnym rynsztunku bojowym, dzięki czemu uniknęli aresztowania.
Liczebność zakonu w różnych okresach była różna, jednak tuż przed upadkiem zakon liczył
ok. 4500 ludzi, z czego 1000 to najwyżej postawieni w hierarchii bracia-rycerze, pozostali to
bracia służebni, rzemieślnicy i kapelani-duchowni. Z tej liczby 2000 przebywało we Francji,
a 2500 poza nią.
Upadek zakonu
W roku 1307 król Francji, Filip Piękny wydał nakaz aresztowania wszystkich templariuszy
przebywających we Francji i rozpoczął kampanię dyskredytowania zakonu zarzucając jego
członkom konszachty z diabłem, oddawanie czci Muhammadowi, parodiowanie mszy,
regularne odbywanie stosunków analnych z nowicjuszami i akty homoseksualne podczas
świętych obrzędów. Ulegając naciskom króla Francji papież Klemens V
zawiesił zakon w
1312, ostatecznie jednak uniewinnił go z zarzutów o herezję. Po zawieszeniu zakonu
templariuszy dobra jego zostały przez papieża przekazane joannitom, jednak nie wszystkie
udało im się przejąć, część przejęli bowiem lokalni władcy. Templariuszom w Portugalii
pozwolono natomiast na utworzenie nowego zakonu
–
Zakonu Rycerzy Chrystusa
–
który
przejął posiadłości templariuszy. Stworzenie tego zakonu było możliwe dzięki wyjątkowym
stosunkom templariuszy w tym kraju z jego władcami, gdyż już wcześniej zakonnicy składali
tam przysięgę na wierność królowi, co ich uzależniało od władzy królewskiej, ale dzięki
temu cieszyli się licznymi przywilejami i protekcją panujących. Podobnej zależności nie było
w innych krajach, gdzie zakon funkcjonował. W Aragonii
majątek zakonu został przekazany
nowo utworzonemu Zakonowi Rycerzy z Montesy.
Po zawieszeniu zakonu templariuszy, kontynuatorzy ich tradycji mieli ponoć w czasach
nowożytnych utworzyć masonerię. Nie ma na to jednak przekonujących dowodów, choć
część lóż masońskich
przyjęła nazwę Rycerzy Świątyni, a więc "templariuszy". Ponadto,
 Templariusze
5
niektóre loże masońskie posługują się flagami templariuszy, a podczas niektórych spotkań
masoni przebierają się za templariuszy.
Wojsko
Początkowo templariusze byli tylko strażnikami szlaków pielgrzymkowych, by następnie
wraz ze swoim liczebnym wzrostem stać się jedną z ważniejszych stron militarnych w
Outremer. Ten fakt był min. przyczyną opracowania nowej Reguły w języku francuskim,
która szczegółowo omawiała również militarne aspekty życia zakonnego. Z bronią w ręku
musieli służyć wszyscy bracia i serwienci. Każdy rycerz-zakonnik mógł posiadać trzy
wierzchowce, a czwartego dosiadał jego giermek. Zbroja rycerza składała się z hełmu,
kolczugi oraz żelaznych nogawic. Templariusz uzbrojony był w miecz, tarczę, kopię, młot
turecki
i puginał. Serwianci najczęściej walczyli pieszo, chociaż mogli posiadać jednego
konia, i byli uzbrojeni trochę gorzej. Podstawową jednostką taktyczną był hufiec, składający
się z rycerzy i ich giermków. U boku templariuszy służyli turkopole
–
lekka jazda syryjska.
Oddziałami templariuszy w czasie marszu, postoju i w boju dowodził marszałek. Reguła
zakonna wymagała bezwzględnego podporządkowania się rozkazom marszałka, a każde
naruszenie reguły było karane, najsurowiej tchórzostwo i przejście na stronę wroga. Nikt
nie mógł opuścić pola walki, jeżeli widoczny był czarno-biały sztandar trzymany przez
marszałka, którego chroniło dziesięciu rycerzy.
Militarny charakter działalności templariuszy kazał im wznosić na Wschodzie obronne
fortece, również na terenie miast, które powierzono im w obronę. Templariusze stanowili
garnizon twierdz, zamków i warowni: Gazy, Tortosy, Safad, Safity
–
Chastel-Blanc, Sydonu,
Arsour, Atlit, Natron, Bagras, Askalon, Toron, Beaufort, Ajn Musa, Chastellet, Chastel
Rouge, Ahamant, Destroit, La Fève, Maldoim, Merla, Casal des Plaines, La Colée, Darbasak,
La Roche de Roussel.
"Rycerze Świątyni" brali udział w wielu bitwach nie tylko w Ziemi Świętej, ale też poza nią:
•  
zdobycie Askalonu
–
1153
•  
bitwa pod Montgisard
–
1177
•  
bitwa pod Hittin
–
1187
•  
bitwa pod Arsuf
–
1191
•  
zdobycie Damietty
–
1219
•  
bitwa pod Legnicą
–
1241
•  
bitwa pod La Forbie
–
1244
•  
bitwa o Al Mansurę
–
1250
•  
obrona Akki
–
1291
•  
bitwa pod Falkirk
–
1298.
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]