teorie osobowości

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
TEORIE OSOBOWOĺCI, wykþad, rok akademicki 2007/08
prowadzĢcy: dr Wacþaw BĢk, Katedra Psychologii OsobowoĻci KUL (www.kul.lublin.pl/kpo)
1. Wprowadzenie do psychologii osobowoĻci: definiowanie osobowoĻci i odrŇnienie od pojħę pokrewnych
(charakter, temperament); historia psychologii osobowoĻci i jej miejsce wĻrd innych nauk i innych dziedzin
psychologii; podstawowe pytania i gþwne kontrowersje psychologii osobowoĻci; sposoby poznawania
osobowoĻci; kryteria oceny teorii osobowoĻci.
2. Klasyczna teoria psychoanalityczna Freuda: historia rozwoju naukowego Freuda; trzy fundamentalne
zaþoŇenia (determinizm, konflikt, nieĻwiadomoĻę); model topograficzny (trzy poziomy funkcjonowania
psychiki); struktura osobowoĻci (id, ego, superego); teoria popħdw; lħk i mechanizmy obronne; rozwj
psychoseksualny (faza oralna, analna, falliczna, genitalna, kompleks Edypa) i formowanie siħ charakteru; typy
charakteru; psychopatologia i terapia; mocne i sþabe strony teorii.
3. Wspþczesna teoria psychoanalityczna: psychologia ego: Anna Freud; Heinz Hartmann Î koncepcja
autonomii ego; Jack Block Î kontrola i prħŇnoĻę ego; Robert White Î rozwj ego; Erik Erikson Î
psychospoþeczna teoria rozwoju osobowoĻci (charakterystyka poszczeglnych stadiw).
4. Psychologia indywidualna Alfreda Adlera: gþwne rŇnice w stosunku do klasycznej psychoanalizy i
okolicznoĻci odejĻcia od Freuda; koncepcja fikcyjnego finalizmu; dĢŇenie do wyŇszoĻci (przezwyciħŇenia);
poczucie niŇszoĻci i jego kompensacja; styl Ňycia; zainteresowania spoþeczne.
5. Psychologia analityczna Carla G. Junga: gþwne rŇnice miħdzy Jungiem i Freudem; struktura osobowoĻci Î
ego, nieĻwiadomoĻę indywidualna i zbiorowa, archetypy, persona, cieı, anima i animus, JaŅı; postawy i
funkcje psychiczne oraz zwiĢzana z nimi typologia osobowoĻci; dynamika osobowoĻci (energia psychiczna);
rozwj osobowoĻci (proces indywiduacji).
6. Neopsychoanaliza: specyfika nurtu i rŇnice w stosunku do teorii Freuda; Karen Horney Î stosunek do
Freudyzmu, koncepcja lħku podstawowego, postawy wobec Ļwiata, neurotyczne potrzeby i teoria nerwicy;
Erich Fromm Î ucieczka od wolnoĻci w poszukiwaniu bezpieczeıstwa, potrzeby jako wewnħtrzne
determinanty zachowania, typy charakteru spoþecznego; interpersonalna teoria H. S. Sullivana Î definicja
osobowoĻci, dynamizmy, procesy psychiczne i personifikacje, dynamika osobowoĻci (potrzeby i lħk), rozwj
osobowoĻci.
7. Teorie relacji z obiektem oraz psychodynamiczna teoria self: oglna charakterystyka nurtu Î gþwni
przedstawiciele, podstawowe zaþoŇenia i cechy wsplne; koncepcja Melanie Klein; koncepcja separacji-
indywiduacji Margaret Mahler; teoria Heinza Kohuta Î narcyzm, rozwj osobowoĻci; Otto Kernberg Î
toŇsamoĻę ego.
8. Personologia HenryÓego Murraya: interdyscyplinarne studium osobowoĻci; badania indywidualnych
przypadkw i poznawanie osobowoĻci osb zdrowych; personologia a psychoanaliza; definicja osobowoĻci i
struktura osobowoĻci; teoria potrzeb; charakterystyka pojħę: presja, temat, integrat potrzeby, wektor-wartoĻę;
TAT Î specyfika metody; áMurrayowskieÑ inspiracje (m.in.: McClelland, Winter, ACL, psychologia
narracyjna).
9. Psychologia jednostki Gordona Allporta: definicja osobowoĻci; teoria cech; koncepcja proprium; motywacja
i koncepcja autonomii funkcjonalnej; kryteria dojrzaþej osobowoĻci; teoria Allporta jako inspiracja dla innych
nurtw teoretycznych w psychologii; najczħĻciej wysuwane zarzuty.
10. Teorie cech: specyfika podejĻcia cechowego i tezy podzielane przez wszystkich przedstawicieli nurtu;
czynnikowa teoria Raymonda B. Cattell Î definicja osobowoĻci, koncepcja cech powierzchniowych i
Ņrdþowych, analiza czynnikowa jako metoda áwykrywaniaÑ cech osobowoĻci, cechy zdolnoĻciowe,
temperamentalne i dynamiczne, trzy Ņrdþa informacji o osobowoĻci (dane L, Q i T), kwestionariusze Cattella;
trjczynnikowa teoria Hansa J. Eysencka Î rŇnice w porwnaniu z podejĻciem Cattella, definicja
osobowoĻci, trzy podstawowe wymiary osobowoĻci (PEN), uniwersalny charakter czynnikw, typy
osobowoĻci a zdrowie, Allport, Cattell, Eysenck Î porwnanie; Piħcioczynnikowy model osobowoĻci PMO Î
badania leksykalne, model P. Costy i R. McCrae, model Zuckermana, biologiczne podþoŇe, uniwersalnoĻę i
staþoĻę cech, porwnanie z koncepcjĢ Cattella i Eysencka.
11. Teorie spoþecznego uczenia siħ: behawioryzm i prekursorzy podejĻcia, warunkowanie klasyczne i
instrumentalne; poglĢdy B. F. Skinnera na temat rozwoju i powstawania zaburzeı; teoria bodŅca-reakcji
Dollarda i Millera Î istota uczenia siħ, teoria frustracja-agresja, teoria konfliktu i trzy rodzaje konfliktw;
teoria osobowoĻci Juliana Rottera Î poglĢdy na temat uczenia siħ, teoria oczekiwania-wartoĻci, koncepcja
lokalizacji kontroli; mocne i sþabe strony teorii uczeniowych.
12. Teoria spoþeczno-poznawcza: specyfika nurtu oraz ujħcie osoby i nauki; teoria Alberta Bandury Î uczenie
jako podstawa rozwoju osobowoĻci, modelowanie, czyli uczenie siħ przez obserwacjħ, przekonanie o wþasnej
skutecznoĻci, cele i kompetencje, motywacja i procesy samoregulacji, psychopatologia i zmiana; teoria
Waltera Mischela Î krytyka teorii cech, poznawcze zmienne osobowoĻciowe (konstrukty i strategie
kodowania informacji, oczekiwania, cele, kompetencje, systemy samoregulacji), kognitywno-afektywna
systemowa teoria osobowoĻci (Mischel i Shoda).
13. Poznawcza psychologia osobowoĻci: specyfika podejĻcia poznawczego, zwiĢzki z innymi nurtami
teoretycznymi i elementy odrŇniajĢce; teoria konstruktw osobistych G. KellyÓego Î ujħcie osoby i nauki
(metafora czþowieka jako naukowca), konstrukty osobiste, typy konstruktw, Rep Test jako metoda
poznawania systemu konstruktw, dynamika osobowoĻci (lħk, strach, zagroŇenie), wzrost i rozwj,
psychopatologia i propozycje terapeutyczne; teoria pola Kurta Lewina Î struktura osobowoĻci
(zrŇnicowanie w obrħbie przestrzeni Ňyciowej), dynamika osobowoĻci (potrzeby i wartoĻciowania, siþy,
wektory, przemieszczenia, przepuszczalnoĻę granic); psychologia polska Î Jzef Kozielecki, Janusz
Reykowski, Wiesþaw ýukaszewski, Kazimierz Obuchowski.
14. Poznawcze teorie Ja: William James jako prekursor nurtu Î rozrŇnienie na I i Me; rozwj systemu Ja w
trzech aspektach: rŇnicowanie áJaÑ vs ánie-JaÑ, samoĻwiadomoĻę, zdolnoĻę do autorefleksji; Ja jako zþoŇona i
dynamiczna struktura poznawcza (schematy Ja wg Markus, wymiary opisu reprezentacji Ja); motywy
organizujĢce koncepcjħ siebie (autowaloryzacja, autoweryfikacja); Markus Î robocza koncepcja siebie;
koncepcja Ja moŇliwych Markus i Nurius; poczucie wþasnej wartoĻci i klarownoĻę koncepcji siebie; problem
rŇnic miħdzykulturowych; Duval i Wicklund Î teoria przedmiotowej samoĻwiadomoĻci; teoria samoregulacji
Carvera i Scheiera Î model cybernetycznmy; teoria rozbieŇnoĻci Ja E. T. Higginsa.
15. Psychologia humanistyczna: átrzecia siþaÑ w psychologii jako wynik niezgody na behawioryzm i
psychoanalizħ; elementy wsplne þĢczĢce poglĢdy przedstawicieli psychologii humanistycznej; poglĢdy Kurta
Goldsteina; koncepcja A. Maslowa Î teoria potrzeb, samoaktualizacja, cechy osoby dojrzaþej
(samoaktualizujĢcej siħ), fenomenologiczna teoria C. Rogersa Î istota podejĻcia fenomenologicznego, terapia
skoncentrowana na kliencie, struktura osobowoĻci Î organizm i pole fenomenologiczne, pojħcie Ja,
rozbieŇnoĻę miħdzy Ja realnym i Ja idealnym, zgodnoĻę miħdzy Ja i organizmem, dynamika osobowoĻci Î
aktualizacja siebie, rozwj osobowoĻci i osoba w peþni funkcjonujĢca.
16. Psychologia egzystencjalna: czynniki, ktre wpþynħþy na wyþonienie siħ nurtu; gþwni przedstawiciele,
zwiĢzek z psychologiĢ humanistycznĢ (z jednej strony) i z psychoanalizĢ (z drugiej); gþwne zaþoŇenia;
struktura egzystencji (Dasein); trzy obszary Ļwiata (Umwelt, Mitwelt, Eigenwelt); sposoby bycia w Ļwiecie
(Binswanger) i nieodþĢczne atrybuty ludzkiej egzystencji (Boss); przekraczanie Ļwiata i rozwj; dynamika
egzystencji Î problem wolnoĻci, odpowiedzialnoĻci i winy; lħk egzystencjalny Î istota lħku egzystencjalnego
oraz typologie Tillicha i Bugentala; psychoterapia Î koncepcja nerwicy noogennej i logoterapii V. E. Frankla.
17. Psychologia narracyjna: narracyjnoĻę jako uniwersalna cecha czþowieka; J. Brunera rozrŇnienie na myĻlenie
paradygmatyczne vs narracyjne; charakterystyczne cechy opowieĻci jako efektu narracyjnej aktywnoĻci
czþowieka; etapy w rozwoju aktywnoĻci narracyjnej czþowieka; elementy ámyĻlenia narracyjnegoÑ w rŇnych
teoriach osobowoĻci; teoria skryptu S. Tomkinsa; teoria narracyjnej toŇsamoĻci D. McAdamsa; teoria
wartoĻciowania i teoria dialogowego Ja H. Hermansa; oglne zaþoŇenia akceptowane przez przedstawicieli
rŇnych teorii narracyjnych.
18. Teorie socjobiologiczne: podstawowe zaþoŇenia; zwiĢzek z teoriĢ ewolucji i etologiĢ; socjobiologiczne
interpretacje agresji i altruizmu; teoria inwestycji rodzicielskich Triversa i teoria pewnoĻci rodzicielstwa D.
Bussa; socjoanalityczna teoria R. Hogana; teoria przywiĢzania M. Ainsworth i J. Bowlby; teoria opanowania
trwogi Greenberga, Pyszczynskiego i Solomona.
19. Prby integracji wiedzy o osobowoĻci Î (1) model integracyjny Roberta R. McCrae i Paula T. Costy; (2)
propozycja Dana McAdamsa.
LITERATURA
Podrħczniki:
1. OleĻ, P. K., (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowoĻci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
2. Pervin, L. A., John, O.P. (2002). OsobowoĻę. Teoria i badania. Krakw: Wydawnictwo UJ.
3. Hall, C. S., Lindzey, G., Campbell, J. B. (2004). Teorie osobowoĻci. Wydanie nowe. Warszawa: PWN.
4. Hall., C. H., Lindzey, G. (1994). Teorie osobowoĻci. Warszawa: PWN.
5. Pervin, L. A. (2002). Psychologia osobowoĻci. Gdaısk: GWP.
Zbiory ęwiczeı z psychologii osobowoĻci:
1. OleĻ, P. K., Puchalska-Wasyl, M., Sobol-Kwapiıska, M. (red.) (2006). O osobowoĻci praktycznie wszystko.
Ęwiczenia z psychologii osobowoĻci. Warszawa / Lublin: Wydawnictwo Naukowe Scholar i Wydawnictwo
KUL.
2. Ashcraft, D. (2001). Teorie osobowoĻci. Studia przypadkw. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Literatura uzupeþniajĢca
1. BĢk, W. (2002). E. Tory Higginsa teoria rozbieŇnoĻci Ja. PrzeglĢd Psychologiczny, 45, 39-55.
2. Beauvale, A. (1999). Czynnikowe ujħcie osobowoĻci (osobowoĻę w Ļwietle psychologii rŇnic
indywidualnych). W: A. Gaþdowa (red.). Klasyczne i wspþczesne koncepcje osobowoĻci, (s. 235-255).
Krakw: Wydawnictwo UJ.
3. Buss, D. M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Jak wytþumaczyę spoþeczne zachowanie czþowieka? Nowsze
koncepcje. Gdaısk: GWP.
4. Drat-Ruszczak, K. (2000). Teorie osobowoĻci Î podejĻcie psychodynamiczne i humanistyczne. W: J. Strelau
(red.) Psychologia. Podrħcznik akademicki. Tom 2. (s. 601-652). Gdaısk: GWP.
5. Gaþdowa, A. (1999). Psychologia analityczna C. G. Junga. W: A. Gaþdowa (red.). Klasyczne i wspþczesne
koncepcje osobowoĻci, (s. 57-86). Krakw: Wydawnictwo UJ.
6. Kofta, M., Doliıski, D. (2000). Poznawcze podejĻcie do osobowoĻci. W: J. Strelau (red.) Psychologia.
Podrħcznik akademicki. Tom 2. (s. 561-600). Gdaısk: GWP.
7. ýukaszewski, W. (2000). Psychologiczne koncepcje czþowieka. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podrħcznik
akademicki. Tom 1. (s. 67-92). Gdaısk: GWP.
8. May, R. (1995). O istocie czþowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej. Poznaı: Dom Wydawniczy Rebis.
9. McCrae, R. R., Costa, P. T. (2005). OsobowoĻę czþowieka dorosþego. Krakw: Wydawnictwo WAM.
10. Neckar, J. (1999). Waltera Mischela interakcyjna teoria osobowoĻci. W: A. Gaþdowa (red.). Klasyczne i
wspþczesne koncepcje osobowoĻci, (s. 225-234). Krakw: Wydawnictwo UJ.
11. NiedŅwieıska, A. (1999). Geneza, struktura i mechanizmy motywacyjne w ujħciu Alberta Bandury. W: A.
Gaþdowa (red.). Klasyczne i wspþczesne koncepcje osobowoĻci, (s. 195-207). Krakw: Wydawnictwo UJ.
12. Nielicki, A. (1999). Psychologia jednostki Gordona W. Allporta. W. A. Gaþdowa (red.). Klasyczne i
wspþczesne koncepcje osobowoĻci, (s. 143-158). Krakw: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloıskiego.
13. Obuchowski, K. (2000). Czþowiek intencjonalny, czyli o tym jak byę sobĢ. Poznaı: Dom Wydawniczy Rebis.
14. OleĻ, P. (2004). Perspektywa integracji nauki o osobowoĻci czy metateoria? W: Chlewiıski, Z., Sħkowski, A.
E., (red.) Psychologia w perspektywie XXI wieku (s. 143-164). Lublin: TN KUL.
15. Opoczyıska, M. (1999). W stronħ psychologii subiektywnej Î Alfreda Adlera koncepcja czþowieka. W: A.
Gaþdowa (red.). Klasyczne i wspþczesne koncepcje osobowoĻci, (s. 87-110). Krakw: Wydawnictwo UJ.
16. Ostaszewski, P. (2000). Procesy warunkowania. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podrħcznik akademicki. Tom
2. (s. 97-116). Gdaısk: GWP.
17. Pisula, W. (2000). Psychologia ewolucyjna. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podrħcznik akademicki. Tom 1.
(s.179-204). Gdaısk: GWP.
18. Pospiszyl K. (1995). Narcyzm. Drogi i bezdroŇa miþoĻci wþasnej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne.
19. Strelau, J. (2000). OsobowoĻę jako zespþ cech. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podrħcznik akademicki. Tom
2. (s. 525-560). Gdaısk: GWP.
20. Szmigielska, B. (1999). Spoþeczno-uczeniowa teoria osobowoĻci Juliana B. Rottera. W: A. Gaþdowa (red.).
Klasyczne i wspþczesne koncepcje osobowoĻci, (s. 209-223). Krakw: Wydawnictwo UJ.
21. Tesser, A., Felson, R. B., Suls, J. M. (red.) (2004). Ja i toŇsamoĻę. Gdaısk: GWP.
22. Tucholska, S. (1997). Allporta koncepcja selfu. W: P. OleĻ (red.). Wybrane zagadnienia z psychologii
osobowoĻci, (s. 257-269). Lublin: TN KUL.
23. Turopolski, W. (1999). Koncepcja áJaÑ w psychologii Williama Jamesa. W: A. Gaþdowa (red.). Wybrane
zagadnienia z psychologii osobowoĻci, (s. 31-55). Krakw: Wydawnictwo UJ.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]