Technika pomiaru ciśnienia ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy
Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
ABC zabiegów diagnostycznych i leczniczych w pediatrii
Odcinek 15: Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
dr med. Ewa Wierzchowska-Słowiaczek
Klinika Nefrologii Dziecięcej Katedry Pediatrii Wydziału Lekarskiego UJ w Krakowie
(Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Krystyna Sancewicz-Pach, Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Jacek J. Pietrzyk)
Data utworzenia: 09.01.2003
Ostatnia modyfikacja: 14.12.2012
Opublikowano w Medycyna Praktyczna Pediatria 2001/06
Pomiar ciśnienia tętniczego stanowi integralną część badania fizykalnego wszystkich pacjentów bez względu na wiek. U niemowląt i dzieci w
wieku przedszkolnym trudno nie tylko prawidłowo wykonać pomiar, ale także odpowiednio zinterpretować uzyskane wyniki. Pomiarów
dokonuje się w celu wyselekcjonowania dzieci z nieprawidłowymi wartościami ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
Nieinwazyjnego pomiaru ciśnienia skurczowego dokonano po raz pierwszy w 1896 roku, kiedy to Scypion Riva-Rocci skonstruował
manometr rtęciowy, a rozkurczowego - w 1905 roku. Od tej pory powszechnie używa się także określenia tzw. tonów Korotkowa. Od lat 30.
XX wieku pośredni pomiar ciśnienia tętniczego jest powszechnie stosowany w praktyce klinicznej.
Wynik jednorazowego pomiaru nie rozstrzyga jednoznacznie o rozpoznaniu lub wykluczeniu nadciśnienia tętniczego u pacjenta i ma na ogół
małą wartość diagnostyczną (wyjątek stanowi bardzo wysokie ciśnienie). Związane jest to z dużą zmiennością ciśnienia tętniczego w czasie,
spowodowaną wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych, takich jak działanie układu współczulnego, hormonalnego (w tym układu
renina-angiotensyna-aldosteron [RAA]) i ośrodkowego układu nerwowego, a także aktywnością fizyczną i psychiczną pacjenta oraz
warunkami, w jakich dokonuje się pomiaru.[1] Należy pamiętać, że pomiaru ciśnienia trzeba dokonać na wszystkich czterech kończynach
(przynajmniej podczas pierwszego badania pacjenta).[2]
W nieinwazyjnym pomiarze ciśnienia można zastosować metodę jednorazowego pomiaru lub monitorować wartości ciśnienia w określonym
czasie (tzw. ciągłe ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego [
ambulatory blood pressure monitoring
- ABPM]).
Warunki wykonywania pomiaru
1. Pomiaru należy dokonać, gdy dziecko jest spokojne, najlepiej po wypoczynku.
2. Dziecko (jeżeli jest to możliwe) powinno przyjąć pozycję siedzącą z odwiedzionym ramieniem ułożonym na poziomie serca.
3. Należy starannie dobrać szerokość i długość mankietu (tab. 1.). Mankiet (a właściwie jego gumowa wewnętrzna część) powinien
obejmować cały obwód ramienia (80-100%), a jego szerokość - 75% długości ramienia mierzonej od wyrostka barkowego do wyrostka
łokciowego.[3] Mankiet nie może uciskać dolnej krawędzi dołu pachowego, a nad dołem łokciowym musi pozostać miejsce na umieszczenie
słuchawki bez stosowania ucisku (fot. 1.). Przy pomiarze na kończynach dolnych mankiet powinien obejmować ť długości uda (między
stawem biodrowym a kolanowym; fot. 2.).[4]
Uwaga:
Jeśli do pomiaru używa się zbyt wąskiego mankietu, wyniki są zawyżone nawet o 20-30%, co przyczynia się do ustalenia
fałszywego rozpoznania nadciśnienia tętniczego. Zastosowanie mankietu zbyt szerokiego daje natomiast wyniki zaniżone w stosunku do
wartości prawidłowych, błąd jest jednak mniejszy niż w pierwszej sytuacji.
Tabela 1. Dobór szerokości mankietu w zależności od wieku dziecka
(przedrukowano za zgodą z 1. pozycji piśmiennictwa)*
Szerokość mankietu (cm) Długość mankietu (cm)
noworodek
2,5-4,0
5,0-9,0
niemowlę
4,0-6,0
11,5-18,0
dziecko
7,5-9,0
17,0-19,0
dorosły
11,5-13,0
22,0-26,0
"duże" ramię
14,0-15,0
30,5-33,0
udo
18,0-19,0
36,0-38,0
* Reproduced with permission of American Academy of Pediatrics, copyright 1987
Przyrządy stosowane do pomiaru ciśnienia tętniczego
1. Sfigmomanometr rtęciowy - najczęściej używany aparat.
2. Manometr sprężynowy - równie często używany; wymaga kalibracji raz w roku (fot. 1.).
1 z 9
2013-06-24 00:20
Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
Fot. 1.
Pomiar ciśnienia tętniczego na kończynie górnej. Mankiet powinien obejmować cały obwód ramienia (natomiast wewnętrzna gumowa część - ok. 80-100%), a jego
szerokość - 75% długości ramienia mierzonej od wyrostka barkowego do wyrostka łokciowego i nie może uciskać dolnej krawędzi dołu pachowego; nad dołem łokciowym
musi pozostać miejsce na umieszczenie słuchawki bez stosowania ucisku.
Fot. 2.
Pomiar ciśnienia tętniczego na kończynie dolnej - mankiet powinien obejmować długości uda (między stawem biodrowym a kolanowym).
3. Przyrządy elektroniczne działające na zasadzie zjawiska Dopplera lub oscylometrii.
4. Aparatura do całodobowego monitorowania ciśnienia tętniczego.
Prawidłowa technika pomiaru
1. Napełnij mankiet powietrzem w ciągu około 30 sekund, uzyskując ciśnienie o wartości większej o około 20-30 mm Hg od tej, przy której
zanika tętno na tętnicy promieniowej (podczas pomiaru na kończynie górnej).
2. Następnie mankiet opróżniaj z powietrza z szybkością 2-3 mm Hg/s, osłuchując tętnicę ramieniową w dole łokciowym. Pojawienie się
pierwszego wyraźnego tonu (tzw. I faza Korotkowa) oznacza napełnianie się wcześniej uciśniętego naczynia i odpowiada wartości ciśnienia
skurczowego. Fazy II i III, a następnie IV i V, które pojawiają się niemal równocześnie i odpowiadają zanikowi tonów, wskazują wartość
ciśnienia rozkurczowego.
3. Podczas jednej wizyty powtórz pomiar 2-3 razy, ponieważ wynik pierwszego pomiaru jest zazwyczaj zawyżony ze względu na
towarzyszący badaniu niepokój dziecka. Ostateczny wynik pomiaru ciśnienia skurczowego i rozkurczowego otrzymasz, obliczając średnią z
uzyskanych wartości.
Uwaga:
Zbyt szybkie lub zbyt wolne opróżnianie mankietu z powietrza jest przyczyną uzyskiwania nieprawidłowych wyników pomiaru.
Trudności w prawidłowym wykonaniu pomiaru u dzieci
1. W zależności od wieku i wielkości dziecka należy dobrać odpowiedni mankiet. Lekarz musi dysponować mankietami o różnych
rozmiarach! (tab. 1., fot. 3.)
2 z 9
2013-06-24 00:20
 Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
Fot. 3.
Wymienne mankiety o różnej wielkości stosowane u dzieci.
2. Wykonanie pomiaru ciśnienia, a zwłaszcza interpretacja wyniku, jest trudne u dziecka niespokojnego i przestraszonego.
3. Zbyt silny ucisk słuchawki w dole łokciowym powoduje zmianę oceny poszczególnych tonów Korotkowa.
4. Prawidłowe wartości ciśnienia zmieniają się w zależności od wieku dziecka, jego wzrostu, masy ciała i płci (rys., tab. 2. i 3.).
5. Szczególne trudności sprawia pomiar ciśnienia tętniczego u niemowląt, wyniki pomiaru podczas karmienia, ssania lub trzymania dziecka
w pozycji pionowej są bowiem większe niż ciśnienie mierzone w spoczynku. Badanie najlepiej więc przeprowadzić, gdy dziecko śpi.
Ciśnienie tętnicze u niemowląt można również mierzyć metodą automatycznego pomiaru oscylometrycznego; używając aparatu Dopplera,
oznacza się jedynie ciśnienie skurczowe.[5]
3 z 9
2013-06-24 00:20
Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
Rys.
Siatki centylowe skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego u niemowląt do 12. mż.; wartość ciśnienia rozkurczowego odczytywano w chwili wysłuchania IV
tonu Korotkowa (przedrukowano za zgodą z 1. pozycji piśmiennictwa;
reproduced with permission of American Academy of Pediatrics, copyright 1987
)
Tabela 1
(przedrukowano za zgodą z 10. pozycji piśmiennictwa)*
Skurczowe ciśnienie tętnicze w
zależności od centyla wzrostu (mm
Hg)
Rozkurczowe ciśnienie tętnicze w
zależności od centyla wzrostu (mm
Hg)
Centyl
ciśnienienia
tętniczego
Wiek
(lata)
5% 10% 25% 50% 75% 90% 95% 5% 10% 25% 50% 75% 90% 95%
90
94 95
97
98
100 102 102 50 51
62 53 54
54
55
1
95
98 99
101 102 104 106 106 55 55
56 57 59
59
59
90
98 99
100 102 104 105 106 55 55
56 57 58
59
59
2
95
101 102 104 106 108 109 110 59 59
60 61 62
63
63
90
100 101 103 105 107 108 109 59 59
60 61 62
63
63
3
95
104 105 107 109 111 112 113 63 63
64 65 66
67
67
90
102 103 105 107 109 110 111 62 62
63 64 65
66
66
4
95
106 107 109 111 113 114 115 66 67
67 68 69
70
71
90
104 105 106 108 110 112 112 65 65
66 67 68
69
69
5
95
108 109 110 112 114 115 116 69 70
70 71 72
73
74
90
105 106 108 110 111 113 114 67 68
69 70 70
71
72
6
95
109 110 112 114 115 117 117 72 72
73 74 75
76
76
90
106 107 109 111 113 114 115 69 70
71 72 72
73
74
7
95
110 111 113 115 116 118 119 74 74
75 76 77
78
78
90
107 108 110 112 114 115 116 71 71
72 73 74
75
75
8
95
111 112 114 116 118 119 120 75 76
76 77 78
79
80
90
109 110 112 113 115 117 117 72 73
73 74 75
76
77
9
95
113 114 116 117 119 121 121 76 77
78 79 80
80
81
10
90
110 112 113 115 117 118 119 73 74
74 75 76
77
78
4 z 9
2013-06-24 00:20
Technika pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci
95
114 115 117 119 121 122 123 77 78
79 80 80
81
82
90
112 113 115 117 119 120 121 74 74
75 76 77
78
78
11
95
116 117 119 121 123 124 125 78 79
79 80 81
82
83
90
115 116 117 119 121 123 123 75 75
76 77 78
78
79
12
95
119 120 121 123 125 126 127 79 79
80 81 82
83
83
90
117 118 120 122 124 125 126 75 76
76 77 78
79
80
13
95
121 122 124 126 128 129 130 79 80
81 82 83
83
84
90
120 121 123 125 126 128 128 76 76
77 78 79
80
80
14
95
124 125 127 128 130 132 132 80 81
81 82 83
84
85
90
123 124 125 127 129 131 131 77 77
78 79 80
81
81
15
95
127 128 29
131 133 134 135 81 82
83 83 84
85
86
90
125 126 128 130 132 133 134 79 79
80 81 82
82
83
16
95
129 130 132 134 136 137 138 83 83
84 85 86
87
87
90
128 129 131 133 134 136 136 81 81
82 83 84
85
85
17
95
132 133 135 136 138 140 140 85 85
86 97 88
89
89
* Reproduced with permission of American Academy of Pediatrics, copyright 1996
Tabela 2
(przedrukowano za zgodą z 10. pozycji piśmiennictwa)*
Skurczowe ciśnienie tętnicze w
zależności od centyla wzrostu (mm
Hg)
Rozkurczowe ciśnienie tętnicze w
zależności od centyla wzrostu (mm
Hg)
Centyl
ciśnienienia
tętniczego
Wiek
(lata)
5% 10% 25% 50% 75% 90% 95% 5% 10% 25% 50% 75% 90% 95%
90
97 98
99
100 102 103 104 53 53
53 54 55
56
56
1
95
101 102 103 104 105 107 107 57 57
57 58 59
60
60
90
99 99
100 102 103 104 105 57 57
58 58 59
60
61
2
95
102 103 104 105 107 108 109 61 61
62 62 63
64
65
90
100 100 102 103 104 105 106 61 61
61 62 63
63
64
3
95
104 104 105 107 108 109 110 65 65
65 66 67
67
68
90
101 102 103 104 106 107 108 63 63
64 65 65
66
67
4
95
105 106 107 108 109 111 111 67 67
68 69 69
70
71
90
103 103 104 106 107 108 109 65 66
66 67 68
68
69
5
95
107 107 108 110 111 112 113 69 70
70 71 72
72
73
90
104 105 106 107 109 110 111 67 67
68 69 69
70
71
6
95
108 109 110 111 112 114 114 71 71
72 73 73
74
75
90
106 107 108 109 110 112 112 69 69
69 70 71
72
72
7
95
110 110 112 113 114 115 116 73 73
73 74 75
76
76
90
108 109 110 111 112 113 114 70 70
71 71 72
73
74
8
95
112 112 113 115 116 117 118 74 74
75 75 76
77
78
9
90
110 110 112 113 114 115 116 71 72
72 73 74
74
75
5 z 9
2013-06-24 00:20
[ Pobierz całość w formacie PDF ]