Teologia fundamentalna

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ks Stanisław GrzechowiakTeologia FundamentalnaSkrypt do użytku studentów SeminariumPrzedruk ze skryptu,Gniezno 1983I. Nazwa i przedmiot apologetyki1. Nazwa: apologetyka, czy teologia fundamentalna?Współczenie odnonie do tego przedmiotu stosuje się dwie nazwy: "apologetyka" - tę rzadziej i częciej - "teologia fundamentalna".a/ Greckie słowo "apologesthai" - bronić się, bronić, uzasadniać - leży u podstaw będšcych obecnie w użyciu dwu słów: "apologia" i "apologetyka".W terminologii religijnej "apologia" oznacza obronę jakiej prawdy bšd sprawy religijnej przed zarzutami np. apologia dogmatu stworzenia, apologia celibatu itp."Apologetyka" natomiast to dascyplina, która zajmuje się teoriš obrony i uzasadnienia chrzecijaństwa jako religii objawionej. Nie jest ona zbiorem apologii poszczególnych prawd objawionych, jest apologiš chrzecijaństwa jako takiego, nie za poszczególnych jego elementów.Termin "apologetyka" we współczesnym odczuciu wišże się bardziej z polemikš z zarzutami, z obronš przed nimi, niż z pozytywnym uzasadnieniem objawionego charakteru religii chrzecijańskiej. De facto jest tak, że kto mówi "apologetyka" niejako na pierwszym miejscu widzi polemicznš obronę na drugim za dopiero pozytywne uzasadnienie /wyjštek stanowiš tu reprezentanci Warszawskiej Szkoły Apologetycznej/.Na taki stan sprawy decydujšco wpłynšł fakt, że ukształtowanie się podstawowego wštku "klasycznej apologetyki" jako samodzielnej dyscypliny miało miejsce włanie wtedy, gdy potrzeba takiej obrony okazała się pilna: Nastšpiło to w wyniku błędów Reformacji. One spowodowały powstanie takiej dyscypliny i narzuciły jej potrzebę polemiki z błędami i obrony przed zarzutami. Jeżeli zatem dzi kto chce posłużyć się precyzyjnie terminem "apologetyka", to używa go włanie w tym polemicznym głównie sensie, co oczywicie nie oznacza wyłšczenie tego jedynie jej sensu. Zawsze bowiem przez tę dyscyplinę rozumiano także naukę, która w swoim wywodzie argumentacyjnym posiada również wštki pozytywnie wykazujšce, iż religia chrzecijańska jest objawiona przez Boga.Nazwę "apologetyka" do katolickiego wštku polemiczno-uzasadniajšcego zastosowano za Schleiermcheren /myliciel protestancki, + 1830/.b/ Termin "teologia fundamentalna" oznacza "naukę o fundamentach wiary", albo naukę uzasadniajšcš nadprzyrodzone Ojawienie, bo ono dla wiary katolickiej jest fundamentalne. Rozumie się oczywicie, iż ta nauka musi również bronić fakt chrzecijańskiego Objawienia przed zarzutami. Tę obronę uważa się jednak za drugorzędnš w porównaniu z pozytywnym uzasadnieniem, choć równie ważnš funkcję teologii fundamentalnej.Dalej: termin "teologia fundamentalna" akcentuje przede wszystkim teologiczny charakter tej dyscypliny. Przez "apologetykę" bowiem z uporem chciano rozumieć raczej naukę, która w sposób czysto racjonalny, nie odwołuje się do Objawienia, realizuje swój cel: obrony i uzasadnienia faktu Objawienia nadprzyrodzonego. Klasycznym przykładem jest to dzi jeszcze koncepcja apologetyki reprezentowana przez Warszawskš Szkołę Apologetycznš. Tak rozumiana spologetyka miałaby swój cel osišgnšć w ten sposób, że najpierw musi odwołać się do okrelonych faktów, np. cudów. Jeżeli to sš jednak cuda opisane w Ewangelii, to Ewangelie traktuje się tu jedynie jako ródła prawdziwe historycznie. Abstarahuje się natomiast od faktu, że to sš jednoczenie pisma przez Boga natchnione - i dlatego głównie prawdziwe. Następnie za apologetyka z tych faktów wycišga wnioski, w przypadku mianowicie cudu, wniosek jest taki, że jego przyczyna nie jest w wiecie przyczyn naturalnych, lecz że jest wyższego rzędu. Taka apologetyka uznawała za jedynie dla siebie właciwe, tę włanie wyżej opisanš metodę historyczno /fakt/-filozoficznš /rozumowanie-wniosek/. Teologia fundamentalna jednak stoi na stanowisku, iż rzeczywistoci religijne, takie jak np. cud, muszš być badane odpowiedniš dla nich, a więc religijnš /teologicznš/ metodš. Stšd włanie zwolennicy teologii fundamentalnej opowiadajš się zdecydowanie za jej teologicznym charakterem.Dla całoci trzeba tu zwrócić uwagę na fakt, że nazwę "teologia fundamentalna" stosowano czasem do częci metodologicznej teologii w ogóle. Wtedy ona krytycznie nawietlała istotę: metody teologii jako nauki, omawiała ródła teologii. Nie zajmowała się natomiast tak rozumiana teologia fundamentalna ani obronš ani uzasadnieniem wiarygodnoci Ojawienia.Konkludujšc, powiemy, że jeszcze dzi potocznie używa się obydwu nazw: "teologia fundamentalna" i " apologetyka". W studiach za specjalistycznych, zwłaszcza cile metodologicznych nadaje się każdej z nich wyżej okrelone dla nich zawartoci treciowe. Ten obecny stan podwójnego x dyscypliny, która za swe zadanie zawsze uważała i nadal uważa uwierzytelnianie Objawienia chszecijańskiego jako nadprzyrodzonego, z jednej strony znajduje swe głębne wyjanienie w historycznych uwarunkowaniach usamodzielniania się i rozwoju tej nauki. Z drugiej za w tym, że dzi jeszcze różnie pojmuje się nawet jej przedmiot, a często: metody, funkcje w całoci teologii, zadania oraz cele.2. Przedmiot, apologetykiNajpierw przed rozgraniczeniem poszczególnych dyscyplin teologicznych wštek apologetyczny teologii, a póniej już wyodrębniona z niej apologetyka, w cišgu historii chrzecijaństwa za swe specyficzne zadanie miały wychowywanie i uzasadnianie, że chszecijaństwo jest religiš objawionš przez Boga i w tym włanie sensie jest religiš nadprzyrodzonš.Z czasem, dšżšc do odrębnoci i samodzielnoci naukowej, apologetyka sprecyzowała swój przedmiot materialny oraz formalny /ten rozumiany jako kšt widzenia, pod jakim bada się dany materiał, stanowi o metodologicznej odrębnoci danej dyscypliny/.Francuski dominikanin, Ambroży Gardeil uchodzi powszechnie za tego, który w swej pracy "La credibilite et l apologetique" /Paris 1908/ sprecyzował jasno obydwa te przdmioty.Przdmiot materialny, czyli "materi", którš zajmuje się apologetyka, stanowi ostatecznie tzw. teza chrystologiczna. Treć pierwszej sporowadza się do uwierzytelnienia twierdzenia, że Jezus Chrystus jest Mesjaszem i Synem Bożym, który objawił nam Boga. Druga: założony przez Niego Kociół strzeże, przekazuje i nieomylnie interpretuje Chrystusowe Objawienie.Zauważamy od razu, że najnowsze koncepcje teologii fundamentalnej ograniczajš jej zainteresowania do samego Objawienia /teza chrystologiczna/ i co najwyżej jego przekazywania. Dotychczasowš za tematykę eklezologicznš proponuje się włšczać do eklezjologii traktowanej dzi często jako całkowite ujmowanie tajemnicy Kocioła.Za formalny przedmiot apologetyki, czyli ten kšt widzenia, pod jakim bada się wyżej okrelony materiał, uważa się powrzechnie za Gardeilem wiarygodnoć Objawienia chrzecijańskiego. Konkretny kształt tej wiarygodnoci, także już po pracy Gardeila, bywał dyskutowany. Dzi wydaje się, że jedynie słusznym przymiotnikiem, który je bliżej okrela, jest to, iż ma to być wiarygodnoć "ludzka" czyli taka, jaka człowiekowi wystarcza do działania, w tym przypadku do zawierzenia Bogu.II. Apologetyka w rozwoju historycznymWstęp: Rozumny charakter wiaryReligia to życiowy stosunek człowieka do rzeczywistoci ponadziemskiej. Religia chrzecijańska więc, pojmowana jako taki życiowy stosunek człowieka do Trójosobowego Boga, który objawił się w Jezusie Chrystusie, musi zawierać w sobie moment osobistej decyzji człowieka. Ta decyzja dotyczy zawierzenia Bogu. Ma ona w pełni cechy czynu /działania/ ludzkiego. Ludzkie za działanie zachodzi tylko wtedy, gdy człowiek czyni co wiadomie i dobrowolnie, to znaczy, gdy jego decyzja jest owocem działania ludzkiego rozumu /namysłu/ i wolnej woli /swobodnego wyboru tego włanie działania/.W tym włanie czasie wiara, czyli zawierzenie ze strony człowieka objawiajšcemu Bogu, jest i musi być czym rozumnym i dobrowolnym, jeżeli ma być działaniem /czynem/ ludzkim. Wiara musi być czym rozumnym, czyli człowiek musi wiedzieć i rozumieć "dlaczego" może zawierzyć. Musi znać rozumowe motywy zawierzenia. Pismo w. bowiem uczy, że zawierzenie jest posłuszeństwem rozumnym: "... pozyskiwać wszystkich pogan dla posłuszeństwa wierze" /Rdz. 1,5/: "Wierny, że Syn Boży przyszedł i dał nam zrozumienie, tak że poznać możemy tego /Boga/, który jest prawdziwy" /1 J 5,20/. Z tych włanie racji wiara /zawierzenie Bogu/ jest ze strony człowieka postępowaniem rozumnie uzasadnionym.1. Uzasadnione zawierzenie w Starym i Nowym TestamencieTen wštek uzasadnienia wiary religijnej towarzyszy jej od poczštku. Wyranie widoczny jest na kartkach Pisma w.a/Stary Testament. Z prawdziwš wiarš religijnš /prawdziwym zawierzeniem Bogu/ mamy do czynienia już w St. Testamencie. Z jego kart bowiem nie tylko dowiadujemy się, że poszczególni ludzie, czy cała społecznoć Izraela, zawierzali Bogu /fakt wiary/, ale też te same karty niejednokrotnie przekazujš, dlaczego faktycznie zawierzyli /motyw, uzasadnienie wiary/.Skoro za, jak to już wspomniano wyżej, owo uzasadnienie wprost /bšd obrona przed zarzutami, co też przecież stanowi jakie uzasadnienie, uzasadnienia mianowicie dlaczego dalej mogš wierzyć/ należy do teologii fundamentalnej, bšd apologetyki, trzeba powiedzieć zatem, że już w St. Testamencie można się doszukiwać jakich wštków w tym włanie sensie apologetycznych, teologiczno-fundamentalnych.b/ Nowy Testament. W większym jeszcze stopniu ten moment uzasadnienia wiar widoczny jest w posłannictwie P. Jezusa, utrwalonym na kartach Ewangelii, bšd w wiadomoci Apostołów. Pan Jezus mianowicie żšda zawierzenia swoim słowom, ostatecznie temu, że to On włanie jest owym oczekiwanym Mesjaszem-Wybawicielem. Jednakże równoczenie często dokonuje P. Jezus czynów, które słuchaczom jednoczenie niemal wskazuje, że można,... [ Pobierz całość w formacie PDF ]