Teologia i duchowość ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ks. Marek Chmielewski
TEOLOGIA I DUCHOWOŚĆ APOSTOLSTWA

Współczesny, znany teolog niemiecki Karl Rahner († 1984)
stawia dwie tezy, które w pewnym sensie streszczaj
ą
podejmo-
wany tutaj temat. Teza pierwsza głosi, że „każdy chrześcijanin
jest wsz
ę
dzie i zawsze apostołem już przez to, że jest chrześcija-
ninem. Być chrześcijaninem i być apostołem to w gruncie rzeczy
to samo”. W drugiej tezie autor stwierdza, iż „działalność apostol-
ska jest dost
ę
pna każdemu chrześcijaninowi w każdej sytuacji ży-
cia, poj
ę
tej w jej aspekcie chrześcijańskim. Rzecz
ą
zasadnicz
ą
jest
właściwe zrozumienie własnej sytuacji. W ten sposób poj
ę
ty apo-
stolat pokrywa si
ę
wi
ę
c dokładnie z egzystencjalnymi ramami ży-
cia chrześcijańskiego każdego człowieka”
1
.
Istotnie, zaangażowanie apostolskie stanowi jeden z zasadni-
czych wymiarów życia chrześcijańskiego, a ściślej — duchowości
chrześcijańskiej. Jakiekolwiek pokusy pomniejszania tego wymia-
ru na rzecz postaw „bardziej” kontemplacyjnych prowadz
ą
w re-
zultacie do wypaczenia duchowości z racji odejścia od
sensus Ecc-
lesiae
. Nikt zatem, kto świadomy jest otrzymanej łaski chrztu św.
nie może wymówić si
ę
od powinności zdobywania uczniów dla
Chrystusa. Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki przemawiaj
ą
c do
uczestników III Krajowej Kongregacji Odpowiedzialnych Ruchu
Światło-Życie trafnie zauważył, że „nie jest uczniem Chrystusa
ten, kto nie jest zdolny do zdobywania uczniów Chrystusowi”.
Podejmuj
ą
c zagadnienie teologii i duchowości apostolstwa, zaj-
miemy si
ę
w pierwszej kolejności uściśleniem poj
ę
ć w ich konota-
cji biblijno-historycznej, a nast
ę
pnie wskażemy na teologiczne
————————

Artykuł został opublikowany w:
Świeccy konsekrowani w Kościele lokalnym
,
red. M. Chmielewski, Lublin 2004, s. 79-113.
1
K. Rahner,
O możliwości wiary dzisiaj
, Kraków 1983, s. 250.
1
podstawy apostolstwa, na końcu zaś omówimy główne płaszczy-
zny aktualizacji tego posłannictwa. Warto podkreślić, że po Sobo-
rze Watykańskim II, który nawi
ą
zuj
ą
c do pocz
ą
tków chrześcijań-
stwa przypomniał z moc
ą
o chrześcijańskim obowi
ą
zku apostola-
tu, bardzo rozwin
ę
ła si
ę
teologia apostolstwa. Wobec tego ograni-
czymy si
ę
do zasygnalizowania najważniejszych kwestii odnośnie
do tej podstawowej powinności każdego chrześcijanina.
1.
P
OJ
Ę
CIE APOSTOLSTWA
Wprawdzie w j
ę
zyku potocznym poj
ę
cie „apostolstwo” zasad-
niczo nie budzi szczególnych dwuznaczności, niemniej jednak
pewn
ą
trudność może rodzić podobieństwo takich określeń, jak:
„apostolskość Kościoła” i „Kościół apostolski”
2
, które należy od-
różnić od „apostolstwa Kościoła”.
Apostolskość Kościoła — najkrócej bior
ą
c — polega na ścisłym
zwi
ą
zku całej wspólnoty uczniów założonej przez Chrystusa z Ko-
legium Dwunastu Apostołów. Szczególna troska wyznawców
Chrystusa o nieprzerwan
ą
ł
ą
czność z Apostołami, czyli tzw. suk-
cesja apostolska, to jedna z czterech najważniejszych cech Ko-
ścioła katolickiego, które wymieniamy w
Credo
: „Wierz
ę
w jeden,
świ
ę
ty, powszechny i apostolski Kościół...”. O ile wi
ę
c apostol-
skość Kościoła należy do porz
ą
dku ontologicznego Mistycznego
Ciała Chrystusa, to apostolstwo jest poniek
ą
d osi
ą
porz
ą
dku funk-
cjonalnego tej wspólnoty wiary.
Obydwa przywołane tu poj
ę
cia maj
ą
wspólny grecki źródło-
słów
apostollein
co oznacza: przemieszczać si
ę
na inne miejsce lub
wysyłać. Od tego słowa pochodzi czasownik
apostléllô
(posyłać) i
rzeczownik
apostolos
(posłany). Od strony semantycznej źródło-
słów ten składa si
ę
z tematu
stólos
, co oznacza flot
ę
lub morsk
ą
J. Krasiński,
Apostolskość Kościoła
, w:
Leksykon teologii fundamentalnej
, red.
M. Rusecki i inni, Lublin-Kraków 2002, s. 97-102.
2
————————
2
ekspedycj
ę
, a także paszport czy np. list polecaj
ą
cy. Przedrostek
apo-
akcentuje znajomość celu. St
ą
d też w starożytnej grece
świeckiej (np. u Herodota), czasownik
apostollein
oznaczał grup
ę
wojskowych a nawet samego admirała dowodz
ą
cego jednostk
ą
w
celu wykonania jakiejś bardzo ważnej misji wojskowej. Sk
ą
din
ą
d
wiadomo, że to wymaga nie tylko odpowiednich predyspozycji,
ale przede wszystkim przygotowania i zaangażowania. Takim też
ma być apostolstwo w Kościele.
W podobny sposób apostolstwo, czyli posłanie z bardzo ważn
ą
misj
ą
, rozumie Pismo świ
ę
te, zwłaszcza Stary Testament. Wyst
ę-
puj
ą
cy tam ponad 700 razy termin
salah
w różnych formach gra-
matycznych, którego greckim odpowiednikiem jest wspomniane
słowo
apostollein
, zawsze wyraża funkcj
ę
, a nie urz
ą
d instytucjo-
nalny. Ponadto akcentuje rol
ę
i zaangażowanie tego, kto jest po-
syłany. Dodajmy, że zasadniczo chodzi tu o funkcj
ę
świeck
ą
, gdyż
dopiero Nowy Testament z uwagi na wyj
ą
tkow
ą
misj
ę
Dwunastu,
poj
ę
ciu „apostoł”
nadaje znaczenie teologiczne i rozumie przez
nie sług
ę
Królestwa Bożego. W Ewangeliach synoptycznych (Ma-
teusza, Marka i Łukasza) oraz w listach św. Pawła tym, który po-
syła jest zawsze Bóg, natomiast u św. Jana posyłaj
ą
cym jest sam
Chrystus, ale za jego słowami i poleceniami zawsze stoi wola Oj-
ca
3
.
Na podstawie powyższych wyjaśnień etymologicznych można
podj
ą
ć prób
ę
rzeczowej definicji tego, czym jest apostolstwo.
Najogólniej bior
ą
c, jest ono tym wszystkim, przez co Kościół w
konkretnych warunkach głosi Królestwo Boże, urzeczywistnia si
ę
i dzi
ę
ki czemu wzrasta, ogarniaj
ą
c coraz to nowych ludzi i nowe
dziedziny ich życia (por. AA 2). Innymi słowy — jest to cała szero-
ko poj
ę
ta działalność zbawcza Kościoła, zgodna z jego natur
ą
.
Wypływa ona z nakazu misyjnego, jaki Chrystus zawarł w ostat-
nich słowach przed swoim wniebowst
ą
pieniem: „Idźcie wi
ę
c i na-
uczajcie wszystkie narody, udzielaj
ą
c im chrztu w imi
ę
Ojca i Sy-
————————
3
Zob. Z. Krzyszowski,
Apostoł
, tamże, s. 102-103.
3
na, i Ducha Świ
ę
tego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam
przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do
skończenia świata” (Mt 28, 19-20). Apostolstwo jest wi
ę
c głosze-
niem Chrystusa i Jego or
ę
dzia mesjańskiego słowami oraz czyna-
mi w celu doprowadzenia każdego człowieka do doświadczenia w
swoim życiu zbawczego dzieła Chrystusa.
T
ę
misj
ę
wzywania do nawrócenia i budowania królestwa Bo-
żego (por. Mk 1, 17) Chrystus zlecił bezpośrednio Dwunastu, któ-
rych w tym celu wybrał (Mk 3, 13-19). Im też obiecał, a nast
ę
pnie
udzielił władzy wi
ą
zania i rozwi
ą
zywania (por. Mt 18, 18), co wy-
różniało ich w licznym gronie słuchaczy Jezusa, spośród których
wielu uważało si
ę
za Jego uczniów. Szczególn
ą
odpowiedzialność
za „umacnianie braci w wierze”, a wi
ę
c za apostolstwo Jezus zle-
cił św. Piotrowi (por. Łk 22, 32). Zobowi
ą
zuj
ą
c Apostołów do kon-
tynuacji Jego misji zbawczej w świecie, Jezus zapewnił ich, że po-
zostanie z nimi do końca świata. Ten fakt ma bardzo doniosłe
znaczenie dla właściwego rozumienia apostolstwa, które powinno
być spełniane w tym duchu, do jakiego zach
ę
ca Jezus swoich
uczniów: „Tak mówcie i wy, gdy uczynicie wszystko, co wam po-
lecono: Słudzy nieużyteczni jesteśmy; wykonaliśmy to, co powin-
niśmy wykonać” (Łk 17, 10). Troska o królestwo Boże, której nie
może przesłonić nic innego (por. Mt 6, 33), nie jest i nie może być
prywatn
ą
spraw
ą
Dwunastu. To zadanie maj
ą
oni wypełniać w
imi
ę
Chrystusa i Jego moc
ą
. W tym należy widzieć gwarancj
ę
sku-
teczności tego posłannictwa, przy czym chodzi tu nie tyle o sku-
teczność efektown
ą
(dla dobrego wrażenia), co nade wszystko
skuteczność efektywn
ą
, zgodnie z przypowieści
ą
o ziarnie, które
wrzucone w ziemi
ę
musi obumrzeć jeżeli ma wydać plon (por. J
12, 24).
Mimo iż wyraźn
ą
wol
ą
Pana było powierzenie wybranym
przez siebie Dwunastu misji kontynuowania działa zbawczego, to
jednak w Kościele pierwotnym istniało żywe przeświadczenie, że
wszyscy ochrzczeni, a wi
ę
c cały lud Boży jest kontynuatorem mi-
sji zbawczej. W zwi
ą
zku z tym pierwsi chrześcijanie uważali si
ę
za
4
świ
ę
tych i jako takich cz
ę
sto pozdrawia ich św. Paweł. Listy Apo-
stoła Narodów, a zwłaszcza dwunasty rozdział Pierwszego Listu
do Koryntian potwierdza, że pierwsi chrześcijanie mieli żyw
ą
świadomość udzielonych sobie charyzmatów właśnie dla apostol-
stwa. Na podstawie tego warto zauważyć, że szczególne znaczenie
przypisywali charyzmatowi nauczania, co — jak si
ę
wydaje — sta-
nowczo koryguje św. Paweł, gdy podkreśla, że wśród charyzma-
tów najważniejsza jest miłość (por. 1 Kor 13, 13). Nauczanie czy
też ewangelizowanie (przepowiadanie Ewangelii), zgodnie z na-
kazem Chrystusa, stanowi bowiem punkt wyjścia dla każdego
apostolstwa. W pierwotnym chrześcijaństwie była tego żywa
świadomość, na co wskazuje fakt, że istniała instytucja świeckich
apostołów i nauczycieli, w tym także kobiet
4
, jak również to, że
cz
ę
sto biskup niczego nie postanawiał bez zgody ludu
5
.
Sytuacja chrześcijaństwa w pierwszych trzech wiekach, na-
znaczonych cz
ę
stymi prześladowaniami i migracj
ą
ludności pod
wpływem globalizacyjnych procesów ówczesnego cesarstwa
rzymskiego, utwierdzała w słusznym przeświadczeniu, że pod-
miotem misji apostolskiej jest każdy wierz
ą
cy, a nie tylko du-
chowny. Zreszt
ą
— jak pokazuje historia — w pierwszych wiekach
chrześcijaństwa duchowieństwo, zwłaszcza kapłani, nie wyróż-
niali si
ę
w jakiś znacz
ą
cy sposób wśród ówczesnych chrześcijan.
Radykalna zmiana odnośnie do podmiotu apostolatu nast
ą
piła
po edykcie mediolańskim, w wyniku którego chrześcijaństwo za-
cz
ę
ło nabierać cech religii państwowej. Masowe przyst
ę
powanie
do Kościoła, nie zawsze z nadprzyrodzonych pobudek, przyczyni-
ło si
ę
do spadku odpowiedzialności za misj
ę
zbawcz
ą
Kościoła. Nie
————————
4
Zob.
Didache
, 11, 3 — 13, 2.
5
Zob. św. Cyprian,
Epistolae
, 14; 16; 30-32; 59; 64; Zdaje si
ę
po potwierdzać
również postawa św. Augustyna, wyrażona w słynnych słowach: „Ilekroć mnie
przeraża to, czym jestem dla was, pociech
ę
daje mi to, czym jestem wraz z wa-
mi. Dla was bowiem jestem biskupem, wraz z wami jestem chrześcijaninem.
Pierwsze to imi
ę
z urz
ę
du, drugie — łaski, tamto niesie ze sob
ą
niebezpieczeń-
stwo, to — zbawienie”. — Cyt. za: LG 32.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]