Teologia biblijna ST i NT

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->TEOLOGIA BIBLIJNAStary i Nowy TestamentWstęp ogólny1. Powstanie i przekazywanie tekstu biblijnego2. Starożytne przekłady Ksiągświętych3. Przekłady polskie4. Dzieje krytyki biblijnej5. Natchnienie biblijne6. Kanon Ksiąg PismaŚwiętego7. Literatura apokryficzna ST i NToraz Pisma Qumrańskie8. Zasady hermeneutyki biblijnej9. Chronologia biblijna10.ŚrodowiskobiblijneNowy Testament31. Geneza Nowego Testamentu32. Nauczanie i cuda Jezusa33. Konflikt iśmierćJezusa34. Powołanie uczniów i Dwunastu35. Pierwotna katecheza apostolska36. Formuły wiary, homologie i hymny chrysto-logiczne NT37.Św.Paweł Apostoł38. Tradycja liturgiczna i parenetyczna39. Listy do Tesaloniczan40. Listy do Galatów41. Listy do Koryntian42. List do Rzymian43. Listy więzienne44. List do Hebrajczyków45. Listy pasterskie i katolickie46. Tradycja o słowach i czynach Jezusa47. Tradycja mów Pańskich -źródłoQ48. Tradycja synoptyczna49. Dzieje Apostolskie50. Tradycja JanowaStary Testament11. Problem autorstwa Pięcioksięgu12. Protologia biblijna (Rdz 1-11)13. Wyjście z Egiptu i zajęcie ziemi Kanaan14. Historia hebrajskich Patriarchów15. Okres Sędziów16. Okres Królów17. Profetyzm izraelski18. Prorok Izajasz19. Prorok Jeremiasz20. Prorok Daniel21. Prorok Ezechiel22. Prorocy Mniejsi23. Psalmy - kwestie introdukcyjne24. Psalmy - poszczególne rodzaje25. Niewola Babilońska26. Dzieło kronikarskie27. Okres Machabeuszy28. Literatura Mądrościowa29. Księga Joba30. KoheletTeologia biblijna ST51. Imiona Boże w ST52. Monoteizm w ST53. Idea Przymierza w ST54. Problem mitów w STTeologia biblijna NT55. Tytuły chrystologiczne NT56. Zarys eklezjologii NT57. Usprawiedliwienie przez wiarę w teologiiśw.Pawła58. Kazanie na Górze59. Małżeństwo wświetleNTWSTĘP OGÓLNY1. Powstanie i przekazywanie tekstu biblijnegoNie posiadamy oryginalnych tekstów Pismaśw.(tj. autografów pisarzy natchnionych).Zachowały się jedynie ich odpisy (apografy), nazywamy je „świadkami tekstu biblijnego”.►ST powstawał ponad 1000 lat, od XII do I w. prz. Chr. Liczne teksty biblijne zanim zostałyspisane przez wiekiżyływ tradycji ustnej. Potem nastąpił długi okres redakcji. Tekstypochodzące z tradycji ustnej były spisywane i często przeredagowywane. Uważa się,żeostateczny tekst Pięcioksięgu powstał w V w. prz. Chr. Zamknięcie zbioru ksiąg prorockichnastąpiło w III w. prz. Chr. Tekst biblijny był przepisywany wielokrotnie dla potrzeb synagogoraz wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa. Dzięki pracy kopistów odpisy zachowały się napapirusach, zwojach pergaminowych, w kodeksach. W okresie od VIII-X w. uczeniżydowscyzwani „masoretami” zaopatrzyli tekst hebrajski w samogłoski. Stądświadkówtekstu STdzielimy na:A.Teksty przedmasoreckie(Księga Jubileuszów- zawiera prawie całą Rdz,papirus Nash-zawiera Wj 20, 2-17 i Pwt 5,5-21;6,4,rękopisy z Qumran- zawierają fragmenty wszystkichksiąg ST z wyjątkiem Est oraz całą Iz,Pięcioksiąg Samarytański- znajduje się w Nablus wgminie samarytańskiej).B.Teksty masoreckie(najważniejsze to: Kodeks Kairski (C), Kodeks Petropolitanus (P),Kodeks z Aleppo - zawiera cały ST, Kodeks Leningradzki (L) - zawiera cały ST).►Powstanie NT również poprzedzał etap przedliteracki. Najpierw było nauczanie Jezusa,następnie po Jegośmiercii zmartwychwstaniu - przepowiadanie apostolskie, potem dopiero po20-30 latach zaczęła się redakcja Nowego Przymierza. Wraz z szerzącym się chrześcijaństwemteksty NT szybko rozpowszechniły się w odpisach. Odpisy NT dzielimy na:A.Papirusy(oznaczamy je literą P; szczególnie cennymświadkiemjestpapirus Rylandsa- P52z fragmentami Ew. Jana, z pocz. II w.).B.Kodeksy majuskułowe(były pisane dużymi literami; najważniejsze z nich to: Synajski(alub S), Aleksandryjski (A), Watykański (B), Bezy (D) i Efrema (C)).C.Kodeksy minuskułowe(pisane wielkimi i małymi literami; oznaczane są kolejnymiliczbami, np.: -1, -33, -61).D.Lekcjonarze(czytania biblijne do użytku liturgicznego; oznacza się je literą „l” i cyfrą, np.l10.Obok wspomnianychświadkówmamy równieżświadectwatekstu biblijnego w przekładach.12. Starożytne przekłady ksiągświętychWartość przekładów starożytnych jest doniosła dla ustalenia tekstu oryginalnego.Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:a.Tłumaczenia greckie:●Septuaginta (LXX)– pierwszy przekład ST na język grecki. LXXpowstała w Aleksandrii pod koniec III w. przed Chr. LXX przez pierwsze dwa, trzy wiekibyła oficjalną Biblią chrześcijańską. W przekładzie LXX najlepiej tłumaczony jestPięcioksiąg. Wpływ LXX na NT był ogromny: na 350 cytatów ze ST w NT, aż 300 pochodziz LXX.●Późniejsze przekłady greckie:bardzo dosłowny.►►Aquili,prozelity z Pontu. Jego przekład jestSymmachusaz pochodzenia Samarytanina. Jest to przekład wysokiej►klasy, jego fragmenty znajdują się wHeksapliOrygenesa.Teodocjona,prozelityżydowskiego.Jego dzieło jest raczej korektą LXX, niż samodzielnym przekładem.b.Tłumaczenia łacińskie:●Vetus Latina (VL)– przekłady starołacińskie.●Wulgataśw.Hieronima (Vg)– najbardziej znany i rozpowszechniony przekład łaciński.c.Inne przekłady starożytne:●Peszitta– przekład syryjski. Dla krytyki tekstu jest totłumaczenie po LXX najważniejsze.●Targumy,czyli przekłady aramejskie.●przekładykoptyjskie●tłumaczenie ormiańskie●przekład etiopski.d.Recenzje– jest to porównanie (zgrupowanie) kilku wersji tekstu. Ogólnie uznaje sie czteryrecenzje: - Tekst zachodni (oznaczony D), - Tekst egipski (H), - Tekst cezarejski (C), - Tekstantiocheński (K).3. Przekłady polskiePoczątki polskich przekładów sięgają XIV w. Z tego okresu pochodziPsałterzfloriański(trójjęzyczny: łacińsko-polsko-niemiecki). W XV w. powstałPsałterz puławskiorazBiblia królowej Zofii(zwana teżBiblią szaroszpatacką).Jest to pierwszy całościowy przekładST z Vg, oparty jednak na tłumaczeniach czeskich. Najbardziej znany jest przekład Bibliidokanany przezks. Jakuba Wujkaz Wągrowca(1599),wielokrotnie wydawany, a od XIX w.również modernizowany. W 1563 r. została wydanaBiblia brzeska– pierwszy protestancki(kalwiński) przekład całej Biblii z tekstu oryginalnego. Z 1632 r. pochodzi luterańskaBibliagdańska.Z czasów najnowszych należy wskazaćBiblię Tysiąclecia(Poznań1965)-zbiorowyprzekład całej Biblii pod redakcją Benedyktynów z Tyńca orazNajnowszy przekład PismaŚwiętegoopracowany przez Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy TowarzystwaŚwiętegoPawła (2008).24. Dzieje krytyki biblijnejCelem krytyki tekstu biblijnego jest odtworzenie pierwotnego stanu tekstu. Nieposiadamy tekstu oryginalnegożadnejksięgi biblijnej. Posiadamy odpisy, które w trakcieprzepisywania ulegały nieświadomym lub zamierzonym skażeniom. Pierwsze studia nadtekstem biblijnym były podejmowane w starożytności (masoreci, Orygenes). Niemniej jednakza ojca nauki o krytyce tekstu uchodziRichard Simon(XVII w.). Opracował on metodęodróżniania z wielu wariantów tekstu lekcji najbliższej oryginałowi. Metoda ta sprowadza siędo zbadania tekstu za pomocą kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych (przy czympierwszeństwo mają kryteria wewnętrzne).A)Kryteria wewnętrzne:●Lekcja trudniejsza jest bardziej prawdopodobna od lekcji łatwiejszej (lekcja łatwiejsza toświadomyzabieg kopisty, który chciał tekst bardziej wyjaśnić, niż zaciemnić)●Lekcja krótsza jest bardziej prawdopodobna od lekcji dłuższej (zasada ta wynika zpierwszej zasady, gdyż lekcja wyjaśniona jest zazwyczaj lekcją dłuższą)●Tzw. złota reguła: jako lekcję pierwotną można wziąć tę, z której da się wytłumaczyćpowstanie innych lekcji.●Właściwa lekcja raczejróżni się od tekstu paralelnego, niż jest z nim zgodna.trzeba uciec się do koniektury, czyli do domysłu.●Gdy nie można odtworzyć tekstu,B)Kryteria zewnętrzne:a. Liczba rękopisów – należy iść za wariantem reprezentowanym przez większą liczbęrękopisów.b. Wiek rękopisów – kodeksy starsze są na ogół lepsze od młodszych.c. Staranność zapisu – rękopisy przepisane staranniej zawierają mniej błędów.5. Natchnienie biblijneNatchnienie jest pojęciem wieloznacznym, np. natchnienie poetyckie, malarskie itp. Wodniesieniu do Biblii natchnienie jest szczególnym, nadprzyrodzonym, charyzmatem. Stądobecność Pismaśw.w Kościele jest obecnością DuchaŚwiętegow nim. Natchnienie biblijneodnosi się tylko do Pismaśw.Jest ono działaniem DuchaŚwiętego,dzięki któremuprawdziwe słowo ludzkie jest jednocześnie prawdziwym słowem Bożym.Źródłosłówgreckitego terminu –theopneustos(2 Tm 3, 16) składa się z 2 wyrazów:Theos-Bóg ipneuo- tchnę.Polski termin jest zatem niepełny: powinno się mówić „Bogiem natchniony”.3O natchnieniu Pismaśw.mówią wprost 2 teksty NT:●2Tm 3, 16:πασα γραφὴ θεόπ�½ευστος …(„Wszelkie Pismo, od Boga natchnione [jest] …”)W tym tekścieśw.Paweł stwierdza Boże pochodzenie pism ST.●2 P 1, 21: „Niez woli bowiem ludzkiej zostało kiedyś przyniesione proroctwo[tzn. PismaST], ale kierowani DuchemŚwiętymmówili od Bogaświęciludzie”. W tym tekścieśw.Piotrwskazuje na DuchaŚwiętegojakoźródłomowy prorockiej.* W NT są też teksty, które przypisują ten sam autorytet pismom NT i ST. Np. w2 P 3, 15-16św.Piotr stawia na równi listyśw.Pawła z „innymi Pismami” (2 P 3, 16). „Inne Pisma”, októrych mówi Piotr, to księgi ST.Ap 1, 11– autor stwierdza, ze napisał Księgę na rozkazBoży.►Sobór Wat. II w Konstytucji „Dei Verbum” podkreślaTEANDRYCZNY(Bosko-ludzki)charakter Pismaśw.Zarówno Bóg i człowiek są autorami Pismaśw.6. Kanon Ksiąg PismaŚwiętegoOd połowy IV w., kanonem biblijnym określa się oficjalny katalog ksiągnatchnionych. Ostatecznym kryterium kanoniczności jest podane przez Magisterium Kościołanauczanie Chrystusa i Apostołów. Od Soboru Trydenckiego (1545-1563), Kościół katolickiprzyjmuje jakoświęte74 księgi, tj. 47 pism ST i 27 pism NT. W związku z ustaleniamiSoboru Trydenckiego, po którym nie nastąpiły jużżadnezmiany ST podzielono na: 1°księgihistoryczne,2°dydaktyczne,3°prorockie.●Do pierwszych należą:Pięcioksiąg(Rdz-Pwt),dzieło deuteronomistyczne(Joz-2Krl),dzieło kronikarskie(1-2Krn, Ezd, Ne) iksięgihistoryczno-dydaktyczne(Rt, Tb, Jdt, Est, 1-2Mch).●Księgi czysto dydaktyczne ST (zwaneteż mądrościowo-sapiencjalnymi), obejmują: Hi, Ps, Prz, Koh, Pnp, Mdr, Syr.●Do ksiągprorockich ST należą:dzieła proroków większych(Iz, Jr[wrazz Ba, Lm i Listem Jr], Ez,Dn) i12 ksiąg proroków mniejszych(Oz, Jl, Am, Ab, Jon, Mi, Na, Ha, So, Ag, Za, Ml).Analogicznie do podziału ST wyodrębniono również w NT następujące zbiory: 1°księgi historyczne(4 Ewangelie i Dz), 2°księgi dydaktyczne(wszystkie Listy), 3°księgęprorocką(Ap).Z kanonem biblijnym wiążą się następujące pojęcia:*Księgi protokanoniczne– księgi, które były najwcześniej w kanonie. Były powszechnieuznawane za natchnione. *Księgi deuterokanoniczne– księgi „wtórnie” uznane zakanoniczne (w Kościele pierwszych wieków nazywane „spornymi” lub „dyskutowanymi”).4 [ Pobierz całość w formacie PDF ]