Teoria anomii w streszczeniu ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Teoria anomii w streszczeniu B. Hołysta "Kryminologia".
Pojęcie anomii według Durkheima
Jednostka zdaniem Durkheima nigdy nie jest zaspokajana w swych dążeniach "
Im kto więcej ma - tym więcej chce, ponieważ otrzymane nagrody jedynie
stymulują, zamiast zaspokajać potrzeby " Granice tym dążeniom
indywidualnym może wyznaczyć jedynie zewnętrzna kontrola ze strony
społeczeństwa ( bądź jakaś wspólnota na którą jednostka jest zorientowana np.
grupa religijna )
Prawidłowa kontrola społeczna sprawia, że ludzie uświadamiają sobie swoje
granice awansu
i odpowiednio regulują
poziom aspiracji
. W okresie gwałtownych
zmian społecznych (głównie o charakterze ekonomicznym) następuje załamanie
kontroli społecznej, wskutek czego jednostka nie czuje się już związana w swych
dążeniach istniejącym systemem norm.
To tzw. stan anomii - charakteryzuje się rozpadem więzi społecznych i
dezorientacją ludzi co do obowiązujących norm zachowania, prowadzi do
ujawniania się egoistycznych tendencji w człowieku, czego wynikiem jest wzrost
zachowań dewiacyjnych, n. in. przestępczości. (Przykładem może być wzrost
przestępczości i powstanie zorganizowanych grup przestępczych w Polsce po
zmianie systemu ekonomiczno-politycznego po 1989 roku.
Pojęcie anomii według Roberta K. Mertona
Merton podjął się próby podważania pewnych założeń Durkheima. Według
Durkheima człowiek kieruje się egoistycznymi dążeniami, które tak długo
trzymane są na wodzy, jak długo działa efektywnie system kontroli społecznej.
Gdyby kontrola społeczna uległa osłabieniu, egoistyczne, niczym nie
skrępowane skłonności człowieka ujawniają się z całą siłą. W tej koncepcji
człowiek jest rozumiany jako zły ze strony swej natury biologicznej,
antyspołeczny.
Natomiast dla Mertona zarówno zachowania konformistyczne jak i
dewiacyjne są normalnym sposobem adaptacji do struktury społeczno -
kulturowej, tak więc dewiacja nie jest tu wynikiem zaniku kontroli społecznej.
Centralne w koncepcji Mertona są kulturowo określone cele i instytucjonalne środki
służące do ich realizacji.
W prawidłowo funkcjonujący społeczeństwie kulturowo wyznaczone cele
pozostają w ścisłym związku ze środkami, za pomocą których można te cele
osiągnąć. Zakłócenie w prawidłowym funkcjonowaniu społeczeństwa może się
pod tym względem objawić w przypadku nadmiernego akcentowania celów lub
środków.
Środki bez celu określa się mianem rytuału. (przesadne akcentowanie
środków)
W drugiej sytuacji krańcowej wielki nacisk kładzie się na samą realizację
kulturowo usankcjonowanych celów, a relatywnie mało na środki, za pomocą
których można te cele realizować na zasadzie " wszystkie chwyty dozwolone ".
Społeczeństwo USA jest tym drugim typem..
Reklamuje się tu szeroko sukces ( w głównej mierze finansowy lub dający
się przeliczać na pieniądze np. wykształcenie ), zbyt mało zaś uwagi przykłada
się do lansowania zgodnych z prawem sposobów osiągania tego sukcesu ( np.
podkładane sprawdziany. nauczycielki piszące maturę - to już jest szkoła
anomii )( ale też Raskolnikow może w ogóle pod tym względem ruch
terrorystyczny jako przykład szczególnie pod tym względem rozbudowanej
anomii środki - cele , gdzie cel całkowicie przekreśla środki )
Atrofia norm wyznaczających sposoby realizacji celów kulturowych w połączeniu
z szeroko rozpowszechnioną ideologią egalitarną sprawia, że gdy pewni ludzie
dostrzegają, iż nie mają jednak możliwości realizacji swych dążeń w sposób
legalny wzrasta prawdopodobieństwo sięgnięcia po środki nielegalne.
Merton określa anomię jako załamanie struktury kulturowej, które zachodzi
w szczególnie w sytuacji ostrego rozdźwięku między normami i celami
kulturowymi, a społecznie stworzonymi możliwościami postępowania zgodnie z
nimi dla członków danej grupy.
Istnieją rozmaite typy adaptacji do sytuacji dysfunkcji zachodzącej między
strukturą kulturową a społeczną:
I. konformizm
- polega na działaniu skierowanym na osiągnięcie kulturowo
usankcjonowanych celów za pomocą legalnych środków. Jest on najczęstszy
wśród tych grup społecznych, które mają realne możliwości aby z powodzeniem
realizować dążenie do osiągnięcia wyższej pozycji społeczno – ekonomicznej.
II. rytualizm
- polega na rezygnacji lub obniżeniu poziomu aspiracji na tyle,
że nie powoduje już on frustracji z powodu nie zrealizowanych zamiarów. W tym
sposobie ludzie jak gdyby tracą z oczu cel, któremu dane działania mają służyć,
traktując je jako wartość samoistną.
III. innowacja
- to akceptacja celów kulturowych przy jednoczesnym
odrzucaniu przypisanych sposobów ich osiągania. To najbardziej przestępczo-
rodny typ adaptacji. Innowacja jest szczególnie prawdopodobna w tych grupach
społecznych, które mają relatywnie nikłe szanse osiągnięcia wyższej pozycji
społecznej postępując zgodnie z przyjętymi normami społecznymi.
IV. wycofanie się
- polega na jednoczesnym odrzuceniu zarówno celów,
których realizacja jest obowiązująca w danym społeczeństwie, jak i środków,
które miały by realizacji tych celów służyć. Ten rodzaj adaptacji jest jakby
rezygnacją z gry.
V. bunt
- polega na odrzuceniu celów i środków przy jednoczesnym
programie wprowadzenia w system społeczny nowych celów i nowych środków
służących do ich realizacji. Chodzi tu zarówno o zmianę zarówno kulturowej jaki
społecznej struktury "reguł gry" : reformatorzy, rewolucjoniści bądź przestępcy
polityczni (terroryści).
Ciekawe światło na koncepcję Roberta K. Mertona rzuca myśl A.
Siemaszko :
"Wygląda to tak, jakby członkowie społeczeństwa grali przy
gigantycznym automacie do gry, ale automat nie jest rzetelny i tylko
niektórzy stale wygrywają. Pokrzywdzeni uciekają się więc bądź do
stosowania zagranicznych monet lub magnesów, aby zwiększyć sumę
wygranej ( innowacja ), bądź grają bezmyślnie dalej ( rytualizm ), bądź
wycofują się z gry ( wycofanie ), albo też proponują całkowicie inną grę
( bunt ).
Ale w analizie tego zagadnienia nikt nie wydaje się pytać kto ustawił tę
maszynę i kto czerpie z niej profit. Krytyka gry ogranicza się do zmiany
systemu wypłat tak, aby poszkodowani mieli większy udział w wygranych."
[ Pobierz całość w formacie PDF ]