Teoria Stosunków ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Teoria Stosunków Mi
ę
dzynarodowych
(2006, Prof. Marek Pietra
ś
)
Stosunki Mi
ę
dzynarodowe:
1. poj
ę
cie SM
a. sfera rzeczywisto
ś
ci społecznej (na zewn
ą
trz pa
ń
stwa)
b. sfera działalno
ś
ci badawczej, dziedzina naukowa z własnymi teoriami i
metodami badawczymi
c.
James Rosenau
: to dziedzina stosunków społecznych obejmuj
ą
ca szeroki
obszar działa
ń
, cyrkulacji idei i dóbr, które przekraczaj
ą
granice pa
ń
stw.
Dokonuj
ą
si
ę
one (SM) w sposób zinstytucjonalizowany, zorganizowany.
d.
Pearson i Rochester
to wszelkie transgraniczne interakcje społeczne i czynniki
je warunkuj
ą
ce.
2. zakres przedmiotowy SM (analiza tre
ś
ci przepływów, analiza płaszczyzn SM):
a. płaszczyzna polityczna: nadrz
ę
dna, oficjalne interakcje kanałami
dyplomatycznymi, podj
ę
te tu decyzje maja wpływ na wszystkie inne
płaszczyzny.
b. płaszczyzna gospodarcza: cyrkulacja dóbr, kapitału i technologii. Geopolityka
geoekonomika
c. płaszczyzna kulturowa: cyrkulacja idei i warto
ś
ci, wzorców zachowa
ń
(konsumpcyjnych)
d.
płaszczyzna wojskowa
: wojny, pakty
e. płaszczyzna społeczna: bezpo
ś
rednie kontakty mi
ę
dzy społeczno
ś
ciami,
globalne społecze
ń
stwo obywatelskie
f. płaszczyzna ekologiczna, naukowa, sportowa, inne...
3. mechanizm internacjonalizacji w SM:
a.
istota
: przekształcenie tego co wewn
ą
trzpa
ń
stwowe w element
ś
rodowiska
mi
ę
dzynarodowego
b. zakresy: handel, obieg kapitału, przepływ siły roboczej, wzorców politycznej
organizacji społecze
ń
stwa (krucjaty, kolonizacja)
4. współzale
Ŝ
no
ś
ci jako skutki SM:
a. zespół wi
ę
zi mi
ę
dzy pa
ń
stwami, („pasy transmisyjne”) które sprawiaj
ą
Ŝ
e
zmiany w jednym pa
ń
stwie s
ą
odczuwalne w innych.
b.
Karl Deutsch:
„kaskadowe współzale
Ŝ
no
ś
ci” – dynamika i siła narastania i
nakładania si
ę
współzale
Ŝ
no
ś
ci w
ś
rodowisku mi
ę
dzynarodowym.
c.
Robert Keohane:
„kompleksowe współzale
Ŝ
no
ś
ci” – dotycz
ą
wielu obszarów,
s
ą
zło
Ŝ
one i wzajemnie si
ę
warunkuj
ą
.
5. istota SM (wyja
ś
nianie sensu sedna SM):
a.
J. Kukułka:
o istocie SM stanowi
ą
procesy wzajemnych oddziaływa
ń
podmiotów SM. Z natury oddziaływania pa
ń
stw: bezpiecze
ń
stwo i rozwój.
b.
Bruck, Sapin, Snyder:
SM to stosunki mi
ę
dzy oficjalnymi grupami decydentów
c.
R.
Ku
ź
niar:
SM to wzajemne oddziaływanie wszystkich składników
rzeczywisto
ś
ci mi
ę
dzynarodowej (nie s
ą
tylko sum
ą
polityk zagranicznych,
SM to te
Ŝ
procesy cyrkulacji)
6. narodziny i ewolucja nowo
Ŝ
ytnych SM:
a. ok. 2400 p.n.e. staro
Ŝ
ytne polis zawierały pierwsze „umowy
mi
ę
dzynarodowe”, 1390 p.n.e. – pierwszy w dziejach sojusz, 653 p.n.e. –
pierwszy wysłannik (dyplomata).
Jeremy Bentham
– po raz pierwszy u
Ŝ
ył słów
„SM”.
Stosunki te były nieregularne, nie było suwerennej równo
ś
ci podmiotów ani
prawa mi
ę
dzynarodowego.
pobrano z www.umcs.net.pl
Ś
redniowiecze – próby budowania społecze
ń
stwa uniwersalnego
„republica
christiana”
supremacja papie
Ŝ
y, ł
ą
czenie władzy
ś
wieckiej i duchowej
b.
system westfalski (1648):
scentralizowane pa
ń
stwa narodowe, suwerenne
pojedyncze o
ś
rodki władzy, rozwój kapitalizmu (zapotrzebowanie na wzrost
znaczenia pa
ń
stwa w kierowaniu społecze
ń
stwem)
Norbert Elias:
wzrost współzale
Ŝ
no
ś
ci mi
ę
dzy grupami społecznymi w
wyniku upowszechnienia stosunków wymiany, monopolizacja prawomocnego
u
Ŝ
ycia siły fizycznej (centralizacja
Ŝ
ycia społecznego), zjawisko wojny jako
normalne działania pa
ń
stw (do 1928 wojny były legalnym
ś
rodkiem polityki
mi
ę
dzynarodowej)
Charles Teilly:
wojny ‘zrobiły’ pa
ń
stwa, ale pa
ń
stwa ‘zrobiły’ wojny.
1648:
scentralizowane pa
ń
stwa po u
Ŝ
yciu wojny jako instrumentu polityki
mi
ę
dzynarodowej zawarły umow
ę
mi
ę
dzynarodow
ą
zacz
ę
ło funkcjonowa
ć
prawo mi
ę
dzynarodowe.
Cechy systemu westfalskiego:
istnienie scentralizowanego pa
ń
stwa narodowego, terytorialnego, nowa
organizacja
Ŝ
ycia społecznego
zasada suwerennej równo
ś
ci pa
ń
stw
zasada równowagi sił
rozwój i funkcjonowanie praw mi
ę
dzynarodowego
zasada terytorialno
ś
ci
c. system powestfalski (postwestfalski):
ju
Ŝ
w XIX wieku istniały organizacje mi
ę
dzynarodowe i pozarz
ą
dowe
globalizacja
demokratyzacja
Ŝ
ycia społecznego
organizacje, zjawiska i procesy nie przypisane do terytorium, wymykaj
ą
ce si
ę
spod kontroli pa
ń
stw
hybrydowo
ść
zagro
Ŝ
e
ń
brak klarownego podziału mi
ę
dzy tym co wewn
ę
trzne i zewn
ę
trzne w
pa
ń
stwie
7. specyfika SM:
a. poliarchiczno
ść
– cecha struktury
ś
rodowiska: decentralizacja, anarchiczno
ść
,
istnienie wielu niezale
Ŝ
nych od siebie o
ś
rodków władzy, nikt nie ma monopolu
na przymus:
tworzy strukturalne ramy dla wszelkich zjawisk w SM
Aurelio Pecceli:
ś
wiatu grozi niedecyzyjno
ść
bezpiecze
ń
stwo pa
ń
stw ma charakter wzgl
ę
dny
Kenneth Waltz:
brak bezpiecze
ń
stwa jest zdeterminowany przez anarchiczno
ść
ś
rodowiska mi
ę
dzynarodowego
b. pot
ę
ga pa
ń
stw ma charakter wzgl
ę
dny:
brak zjawiska władzy
zjawisko wpływu
relacja nadrz
ę
dno
ś
ci i podrz
ę
dno
ś
ci nie wyst
ę
puje z powodu formalnego
suwerenna równo
ść
podmiotów
c. zło
Ŝ
ono
ść
Ś
M:
heterogeniczno
ść
i zło
Ŝ
ono
ść
podmiotowej struktury (wielu ró
Ŝ
nych
uczestników)
jednoczesne oddziaływanie wielu zmiennych
tre
ść
decyzji jest wynikiem kompromisu
pobrano z www.umcs.net.pl
2
Kukułka:
rzeczywisto
ść
mi
ę
dzynarodowa jest dynamicznym procesem, podlega
ci
ą
głym przeobra
Ŝ
eniom, post
ę
puje zło
Ŝ
ono
ść
SM
Adams:
przy
ś
pieszenie historyczne – zmiana w funkcjonowaniu społecze
ń
stw
8. specyfika procesów decyzyjnych w SM:
a. o
ś
rodki decyzyjne s
ą
stałe (rz
ą
dy pa
ń
stw, organizacje mi
ę
dzynarodowe), ale i
dora
ź
ne (spotkania decydentów), brak o
ś
rodka centralnego
b.
decyzje nie s
ą
produktem jednego naczelnego o
ś
rodka decyzyjnego
ale s
ą
wynikiem działania co najmniej dwóch suwerennie równych podmiotów
c. tre
ść
decyzji jest z reguły wynikiem kompromisu, decyzje nie s
ą
arbitralne
d. decyzje skierowane s
ą
do zdecentralizowanego
Ś
M, mo
Ŝ
liwe reakcje:
wspieranie, neutralno
ść
, przeciwdziałanie wykonaniu b
ą
d
ź
efektom
9. wzajemne przenikanie si
ę
wn
ę
trza pa
ń
stwa i
Ś
M:
a. globalizacja
umi
ę
dzynarodowienie si
ę
roli pa
ń
stwa
10. dyplomatyczne formy (zewn
ę
trzny wyraz) SM i ich ewolucja
dora
ź
ne
stałe
stałe przedstawicielstwa
dyplomatyczne (republiki
włoskie w XIV w.)
dwustronne
misje specjalne wysokiej rangi
organizacje mi
ę
dzynarodowe
(Centralna Komisja Nawigacji
na Renie 1815)
wielostronne
konferencje mi
ę
dzynarodowe
(zjazd Gnie
ź
nie
ń
ski)
Ewolucja w kierunku multilateralnych stosunków stałych.
SM jako dyscyplina naukowa
1. Geneza:
a. W XVII/XIX wieku ukazały si
ę
pierwsze prace, badaj
ą
ce SM z punktu
widzenia prawa i filozofii
b.
Tukidydes:
wojna peloponeska
c. Jako próba podej
ś
cia cało
ś
ciowego: po konferencji pokojowej w Wersalu
powołano specjalne instytuty SM w Wielkiej Brytanii i USA
d. 1925 – pierwsza katedra SM w Polsce – Uniwersytet Lwowski
e. NOSM zrodziła si
ę
i jest zdominowana przez USA
f. uznano,
Ŝ
e jest dyscyplin
ą
, która ma kształtowa
ć
pokój
2. poj
ę
cie TSM:
a. jako element NOSM: okre
ś
la przedmiot bada
ń
TSM, metody i techniki
badawcze, infrastruktur
ę
b. definicja TSM: usystematyzowany zbiór warunkowo sformułowanych
twierdze
ń
wyja
ś
niaj
ą
cych odnosz
ą
cych si
ę
do struktury, ewolucji
funkcjonowania SM jako sfery rzeczywisto
ś
ci społecznej
c. teorie modeluj
ą
ce RM:
teorie wyja
ś
niaj
ą
ce
: czyni
ą
SM zrozumiałymi, tworz
ą
intelektualny ład w
NOSM, pomagaj
ą
w konceptualizacji, dostarczaj
ą
sposobów interpretacji SM
t. modeluj
ą
ce RM
: mówi
ą
o mo
Ŝ
liwo
ś
ciach i postulowanych kierunkach
działa
ń
d. przedmioty refleksji:
interakcje:
współzale
Ŝ
no
ś
ci ekonomiczne, re
Ŝ
imy mi
ę
dzynarodowe,
funkcjonowanie społeczno
ś
ci mi
ę
dzynarodowej, mechanizmy równowagi sił,
procesy interakcji regionalnej
podmioty
pobrano z www.umcs.net.pl
3
konkretne problemy:
globalizacja, fragmentalizacja
Ś
M, interwencja a
suwerenno
ść
, ekologia, to
Ŝ
samo
ść
problemy etyczne i filozoficzne:
etyka, epistemologia, ontologia, metodologia,
debaty interparadygmatyczne
e. elementy teorii NOSM:
przedmiot analizy i jej zasi
ę
g przestrzenny:
pa
ń
stwo i jego działania,
transnarodowe grupy nacisku, globalny system mi
ę
dzynarodowy
cele analizy:
wyja
ś
nianie, zmienianie rzeczywisto
ś
ci
metodologia:
behawioryzm (odwołanie si
ę
do analiz empirycznych),
dedukcyjno
ść
(odwołania do historii), analiza jako
ś
ciowa (politologiczna)
stopie
ń
postrzegania odr
ę
bno
ś
ci NOSM:
czy NOSM jest odr
ę
bn
ą
nauk
ą
czy
subdziedzin
ą
politologii
f.
kategorie NOSM
: (budowane przez siatk
ę
poj
ę
ciow
ą
, aby j
ę
zyk naukowy była
precyzyjny) pa
ń
stwo, podmiot transnarodowy, polityka zagraniczna,
organizacja mi
ę
dzynarodowa, współzale
Ŝ
no
ść
, re
Ŝ
imy mi
ę
dzynarodowe,
procesy transarodowe, system mi
ę
dzynarodowy
3. etapy ewolucji westfalskich SM:
A.
NURT IDEALISTYCZNY (LIBERALNY):
i. powstał na gruncie do
ś
wiadcze
ń
po II WW
ii.
Kant:
‘Wieczny pokój’ 1795
iii. normatywizm
iv. my
ś
lenie postulatywne
v.
W. Wilson:
or
ę
downik liberalizmu
vi. zało
Ŝ
enia:
ograniczona rola pa
ń
stwa
wi
ę
zi
mo
Ŝ
liwo
ść
przeniesienia zachowa
ń
jednostek na grunt SM
dwubiegunowe widzenie
ś
wiata (równie
Ŝ
w kwestii moralno
ś
ci)
harmonia interesów
główne znaczenie ma ekonomia
społecze
ń
stwa i jednostki działaj
ą
za po
ś
rednictwem pa
ń
stw
pokój nadrz
ę
dn
ą
warto
ś
ci
ą
rozwój wi
ę
zi i prawa mi
ę
dzynarodowego
rozwój organizacji mi
ę
dzynarodowych
vii.
A. Moravcsik:
t. liberalnego intergovernmentalizmu
’analiza procesów politycznych jest postawiona na głowie’
racjonalno
ść
= ekonomia (korzy
ś
ci)
marginalizacja roli pa
ń
stwa
pa
ń
stwa reprezentuj
ą
jednostki
korzy
ść
pa
ń
stwu przynosi ochrona interesów jego mieszka
ń
ców
viii. kategorie: prawo, moralno
ść
, organizacje mi
ę
dzynarodowe, opinia
publiczna, pokój
B.
NURT REALISTYCZNY:
i. lata ’30 XX wieku –
Morgenthau
na podstawie ‘lewiatana’
Hobbes’a
rozpoczyna nauki nowej szkoły
ii. zało
Ŝ
enia:
podej
ś
cie pa
ń
stwocentryczne (metafora stołu bilardowego)
decentralizacja i nieufno
ść
w
Ś
M
wzgl
ę
dno
ść
bezpiecze
ń
stwa i pot
ę
gi pa
ń
stw
rywalizacja o pot
ę
g
ę
pa
ń
stwa = racjonalni aktorzy
pobrano z www.umcs.net.pl
4
 siła, pot
ę
ga
cel sam w sobie
mechanizm równowagi sił (niedopuszczalna hegemonia)
zachowania pa
ń
stw warunkowane s
ą
czynnikami zewn
ę
trznymi
SM s
ą
sum
ą
polityk zagranicznych pa
ń
stw
pa
ń
stwo – unitarny aktor SM
iii. kategorie: pa
ń
stwo, pot
ę
ga/siła, interesy narodowe (racja stanu),
równowaga sił
C.
ETAP BEHAWIORALNY:
i. scjenty
ś
ci, empirycy, indukcjoni
ś
ci, kwantyfikatorzy, zapocz
ą
tkowali
etap dominacji teorii cz
ą
stkowych
ii.
rewolucja behawioralna
iii. obszar badawczy:
decyzje
organizacje mi
ę
dzynarodowe
procesy decyzyjne
siły sprawcze w polityce zagranicznej
1. podej
ś
cie systemowe:
a. analiza elementów rzeczywisto
ś
ci mi
ę
dzynarodowej zwanych
systemami mi
ę
dzynarodowymi
b. systemy:
konstrukcje społeczne pozostaj
ą
ce w relacjach z
otoczeniem
c. proces decyzyjny:
konwersja wewn
ą
trzsystemowa
d.
analiza biegunowo
ś
ci:
analiza struktury (ale nie podmiotowej!);
systemy według
Kaplana:
system równowagi sił:
wielobiegunowy, antyhegemoniczny,
zmienno
ść
koalicji
grupa systemów dwubiegunowych:
i. bardzo lu
ź
ny system dwubiegunowy
ii. lu
ź
ny system dwubiegunowy z udziałem innych silnych
o
ś
rodków (lata ’80 – ZSRR v USA, ale Jugosławia i Chiny)
iii. dwubiegunowy system odpr
ęŜ
enia
iv. dwubiegunowy system niestabilnych bloków
v.
ś
cisły system dwubiegunowy (zachowanie pa
ń
stw wynika z
ich miejsca w strukturze systemu – lata ’40, ’50)
system uniwersalny:
powszechny ład wokół organizacji
mi
ę
dzynarodowych, stabilno
ść
system hierarchiczny:
zakłada istnienie hegemona
system niepełnej proliferacji broni atomowej
system pełnej proliferacji broni atomowej:
system jednostronnego
weta
e.
1992 – scenariusze Josepha Nye:
i. powrót do dwubiegunowo
ś
ci (kryterium wojskowe): USA v
Rosja
ii. kryterium gospodarczo wojskowe: USA – Rosja – EWG –
Japonia – Chiny
iii. kryterium bloków gospodarczych: $ - € -
³
iv. hegemonia:
pax americana
pobrano z www.umcs.net.pl
5
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]