Teoria II

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zaczniemy tam gdzie sko�czyli�my, czyli na akordach...Dla przypomnienia ostatnio poznali�my budow� czterech podstawowych triad (tr�jd�wi�k�w):Durowy: 1 3 5Molowy: 1 3b 5Zmniejszony: 1 3b 5bZwi�kszony: 1 3 5#Dowiedzieli�my si� te�, �e akordy mo�na budowa� na podstawie skal.Zajmijmy si� dalszym rozszerzeniem naszych akordow. Dodajmy trzeci� tercj� lub inaczej - "przeskoczmy o jeden d�wi�k dalej" :)Skala C-dur: C D E F G A BAkord C-dur: C E GC-dur po dodaniu trzeciej tercji: C E G BJak widzimy, trzecia tercja jest septym�. Akord, kt�ry powsta� nazywa si� CMaj7 (C-dur septymowy). Dodajmy septyme do ka�dego z akord�w budowanych na skali C-dur:C D E F G A B-----------------C E G + B C-dur + septyma wielkaD F A + C D-moll+ septyma ma�aE G B + D E-moll+ septyma ma�aF A C + E F-dur + septyma wielkaG B D + F G-dur + septyma ma�aA C E + G A-moll+ septyma ma�aB D F + A Bdim + septyma ma�aKolejno otrzymali�my akordy: CMaj7, Dm7, Em7, FMaj7, G7, Am7, Bm7/-5Obok akord�w moll-septymowych (Dm7, Em7, Am7) i dur-septymowych (CMaj7, FMaj7) powsta�y nam dwa dziwne akordy: G7 oraz Bm7/-5Pierwszy z nich to akord G dominant septymowy. Bardzo wa�ny akord budowany na V stopniu skali durowej. Drugi to do�� rzadko u�ywany akord B p�zmniejszony.Powyci�gali�my nowe akordy ze skali, wi�c wypada je roz�o�yc na interwa�y:dur-septymowy: 1 3 5 7 (CMaj7)moll-septymowy: 1 3b 5 7b (Cm7)dominant-septymowy: 1 3 5 7b (C7)p�zmniejszony: 1 3b 5b 7b (Cm7/-5)Mo�emy te� tworzy� akordy nienale��ce do skali:moll z septyma wielk�: 1 3b 5 7 (CmMaj7)zmniejszony: 1 3b 5b 7bb (Cdim lub C+)dur-septymowy ze zwi�kszon� kwint�: 1 3 5# 7 (CMaj7/+5 lub CMaj7#5)dominant septymowy ze zwiekszona kwint�: 1 3 5# 7b (C7/+5 lub C7#5)Akordy musz� poczekac... Bo zabieramy si� za podstawy harmonii!Akordy dopiero u�o�one w progresje (lub kadencje) daj� nam poczucie muzyki, czyli akord w po��czeniu z innymi nabiera wi�kszego znaczenia i przekazu, poniewa� ka�dy akord w utworze oddzia�uje na drugi. Na pocz�tek wprowadzimy dwa tymczasowe poj�cia:-Akordy "spoczynku"Akord tego typu mo�e by� postrzegany jako chwilowe odetchni�cie, dotarcie gdzie�, gdzie mo�emy si� zatrzymac. Tak jak podczas d�ugiej podr�y - zaczynamy podr� od stanu spoczynku, wyruszamy, ale raz na jaki� czas musimy si� zatrzyma� w wyniku potrzeb fizjologicznych :) Tak samo w muzyce. Podstawowym akordem spoczynkowym jest akord budowany na I stopniu skali durowej (na prymie), czyli durowy (dur-septymowy).-Akordy "ruchu"To grupa akord�w, kt�re sprawiaj� napi�cie, kt�re musi by� roz�adowane lub inaczej - one chc� porusza� si� do przodu, a� nie zostan� "roz�adowane". Pierwszym podstawowym akordem "ruchu" jest dominant-septymowy (to ten BARDZO wa�ny akord budowany na V stopniu skali durowej). Innym akordem pe�ni�cym podobn� funkcj� jest akord moll-septymowy budowany na II stopniu skali durowej.Teraz podamy sobie te akordy w tonacji... C-dur oczywi�cie :)Akord "spoczynku": CMaj7 (I stopie�)Akrody "ruchu": Dm7 (II stopie�), G7 (V stopie�)Progresje, czyli spis kolejno granych akord�w zapisujemy cyframi rzymskimi oznaczaj�c odpowiednio stopnie skali. W ten spos�b progresje �atwo zagra� w r�nych tonacjach. Przyk�adowo V-I w skali C-dur oznacza akordy G7-CMaj7, ale juz w tonacji G-dur b�d� to D7-GMaj7. Progresja jest jedynie przepisem, wzorem, na kt�ry nale�y na�o�y� jeszcze tonacj�. Czasami przy bardziej skomplikowanych harmoniach u�ywa si� zapisu, w kt�rym dok�adnie uwzgl�dnia si� typ akordu np. II-V-I wiadomo, �e oznacza:Dm7 - G7 - CMaj7, ale w trudniejszych zapisach u�ywa si� ma�ych liter rzymskich i "typu"akordu, czyli zamiast II-V-I to ii7-V7-IMaj7 itd... Dalej b�dziemy si� pos�ugiwa� zwyk�ymi wielkimi cyframi, ale jakby�cie w przysz�o�ci analizowali trudniejsze utwory, to z pewno�ci� przyda si� drugi system.Progresja V-I to jeden z najsilniejszych ruch�w akord�w w muzyce. Na przyk�adzie tonacji C-dur zobaczymy dlaczego:V - IG7- CMaj7G7 (G B D F)CMaj7 (C E G B)Widzimy, �e maj� a� dwa wsp�lne d�wi�ki, a podczas przej�cia d�wi�k F z akordu G7 opada jedynie o p� tonu i staje si� d�wi�kiem E akordu CMaj7, jednocze�nie D z G7 przechodzi o ca�y ton do C z CMaj7. Takie ma�e i ciasne przej�cia d�wi�k�w powoduj� efekt p�ynnego przechodzenia jednego akordu w drugi. Ta progresja jest nazywana ma�� kadencj� doskona��. Istniej� r�ne rodzaje kadencji, z kt�rymi warto si� zapozna� i przede wszystkim os�ucha�:Kadencja wielka doskona�a: IV-V-IKadencja ma�� doskona�a: V-IKadencja ko�cielna: IV-IKadencja niepe�na: IV-V lub I-V (u�ywana do rozdzielania dw�ch pomys��w muzycznych, "zawiesza" ruch harmoniczny)Warto po�wiczy� kadencje, poniewa� dzi�ki nim �atwiej rozpracowac utwory ze s�uchu ("gdzie� juz takie akordy s�ysza�em") i pozwala lepiej zapami�ta� akordy gamow�a�ciwe poszczeg�lnych tonacji.Wprowad�my fachowe nazewnictwo. Jako, �e akordy "spoczynku i ruchu" to by�y poj�cia wprowadzone tylko po to, �eby lepiej kojarzyc dane grupy to zrywamy z tym nazewnictwem i wprowadzamy poj�cia TONIKI, SUBDOMINANTY I DOMINANTY.TONIKA to to samo co akord spoczynku. Pierwsza i g��wn� TONIK� jest oczywiscie I akord. Opr�cz niego funkcj� TONIKI(TONIKA, SUBDOMINANTA I DOMINANTA to sa tzw. funkcje harmoniczne, czyli po prostu funkcje jakie pe�nia w harmonii utworu) mog� pe�ni� akordy III oraz VI.SUBDOMINANTA to akord "ruchu" ale jest to ruch oddalaj�cy od toniki. Podstawow� SUBDOMINANT� jest IV, opr�cz tego t� funkcj� mog� pe�ni� akordy II i VI.DOMINANTA to r�wnie� akord "ruchu" w kt�rym jest najwi�ksze napi�cie i - jak ju� wiemy z ma�ej kadencji doskona�ej - ci�gnie w stron� TONIKI (zamiast "ci�gnie" mo�na powiedzie� "rozwi�zuje si�" na TONIKE). Podstawowym akordem dominantowym jest oczywi�cie V St�d sie bierze nazwa akordu budowanego na V stopniu dominant septymowy (wszystko �adnie z siebie wynika) :). Tak jak w przypadku SUBDOMINANTY i TONIKI, DOMINANTA te� ma swoich zamiennik�w sa to akordy III oraz VII.Ostatni temat w tej cz�ci: SKALE MODALNE!Ju� grecy zauwa�yli, �e je�eli rozpocznie si� skal� durow� od innego d�wi�ku ni� prymy to powstaje nowa skala zachowuj�ca te same d�wi�ki a posiadaj�ca inny charakter. Zjawisko to poznali�my przy omawianiu skali molowej, ktora jest budowana na VI stopniu skali durowej. Tego typu skale mo�na zbudowa� na ka�dym stopniu skali durowej i ka�da z nich ma swoj� nazw�. Og�lnie te skale nazywaj� si� skalami modalnymi. Na przyk�adzie skali C-dur wypisz� skale modalne budowane na jej stopniach i ich nazwy:D�wi�k| Stopie� | Nazwa skali |-------------------------------C I Jo�skaD II DoryckaE III FrygijskaF IV LidyjskaG V MiksolidyjskaA VI EolskaB VII LokryckaWypiszmy wszystkie sk�adniki powy�szych skal modalnych. Ka�dy kolejny d�wi�k traktujemy jako prym� nowopowsta�ej skali, czyli w skali D-doryckiej prym� jest D, a nie C !!!C-jo�ska C D E F G A B CD-dorycka D E F G A B C DE-frygijska E F G A B C D EF-lidyjska F G A B C D E FG-miksolidyjska G A B C D E F GA-eolska A B C D E F G AB-lokrycka B C D E F G A BKa�da skala te� mo�e s�u�y� jako materia� do wyci�gania akord�w. Oczywi�cie b�d� takie same jak w wyj�ciowej skali durowej, ale zmienia si� relacja, bo np. w skali B-lokryckiej akordem I jest Bm7/-5. Pewnie zauwa�yli�cie, �e skala durowa i molowa zosta�y nazwane jo�sk� i eolsk�. Sta�o si� tak poniewa� te� s� traktowane jako skale modalne, a wszystkie skale modalne maj� swoje unikalne nazwy pochodz�ce w wi�kszo�ci o teren�w i plemion greckich.Najlepiej opanowac jakie skale na jakich stopniach si� tworzy i jakie zawieraj� d�wi�ki w r�nych tonacjach (masa kucia na pami��, ale warto...)Bardzo dobrym i praktycznym sposobem na wyci�ganie skal modalnych jest nauczenie si� interwa�owych przepis�w na skale por�wnuj�c je z durow�.Skala jo�ka (durowa): 1 2 3 4 5 6 7Skala dorycka : 1 2 3b 4 5 6 7bSkala frygijska : 1 2b 3b 4 5 6b 7bSkala lidyjska : 1 2 3 4# 5 6 7Skala miksolidyjska : 1 2 3 4 5 6 7bSkala eolska : 1 2 3b 4 5 6b 7bSkala lokrycka : 1 2b 3b 4 5b 6b 7bPraktycznie wykorzystuje si� to tak:1. Chcemy znale�� skal� G-doryck�.2. Okre�lamy skale G-dur: G A B C D E F#3. Patrzymy na wz�r na doryck�4. Trzeba obni�y� III oraz VII stopie�5. Po obni�eniu mamy skale G-doryck�: G A Bb C D E F6. Ostatni etap jest tylko w celach edukacyjnych: mo�na sprawdzi� na jakiej skali durowej powstaje skala G-dorycka. W tym celu sprawdzamy ilo�� znak�w przykluczowych w skali. Widzimy tylko jeden "b". Sprawdzamy na kole i jest to F-dur. Ju� wiemy, �e skala G-dorycka nale�y do F-dur i sk�ada si� z d�wi�k�w G A Bb C D E FWykorzystywanie skal modalnych i ich granie b�dzie troche szerzej poruszone w cz�ci praktycznej. Teoretycznie p�ki co tylko tyle na ten temat.W ramach �wicze� rozpiszcie d�wi�ki akord�w:FMaj7, GMaj7, Fm7, Dbm7, Fdim7 CmMaj7skale:C-doryck�, A-lokryck�, Eb-lidyjsk� oraz do jakich skal durowych nale��. [ Pobierz całość w formacie PDF ]